وقتی کتاب، کتاب می‌آورد
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران به نقل از پیام ما، سمیه قربانی کتابداری است که داوطلبانه کاغذ‌های باطله را به کتاب‌های پرمخاطب تبدیل می‌کند. این کتابدار می‌گوید: «اواخر زمستان ۱۳۹۹ بود که کرونا سبب تعطیلی موقتی کتابخانه شد. در آن بازه مراجعان کتابخانه بسیار کم بودند و در بسیاری از مواقع هم کتاب مورد نیاز این مراجعان را نداشتیم. به‌عنوان یک کتابدار که یکی از اصلی‌ترین وظایفم کتاب‌دادن به مردم است، از ناامیدی مراجعان و نیامدن مجدد آن‌ها ناراحت بودم. از طرفی، همواره منابع اهدایی متعددی از طرف مردم برای کتابخانه می‌آمد که عمدتاً به‌علت فرسودگی ظاهری یا قدیمی‌شدن اطلاعات مندرج در آن‌ها قابل‌استفاده مجدد در کتابخانه نبود.»
قربانی با یک شیوه ابداعی، منابع اهدایی غیرقابل‌استفاده را در کتابخانه جدا کرد و از آن‌ها برای تهیه کتاب‌های جدید استفاده می‌کند: «طرح «کاغذ تو کتاب نو» از همین‌جا شکل گرفت. دورریزهای کاغذی اهدایی را به مراکز بازیافتی ارسال و عایدی آن را با منابع مطالعاتی جدید جایگزین می‌کنم.»
با چنین سازوکاری، طی چهار سال قربانی توانسته است بیش از ۸۰۰ جلد کتاب به ارزش ۱۴۰ میلیون تومان برای کتابخانههای همراه در این طرح تهیه و به منابع کتابخانههای عمومی کشور بیفزاید. به‌گفته یکی از کتابداران دیگر این طرح، عناوین منابع مکتوب کتابخانههای عمومی مورد اقبال و خوانش نسل جوان و نوجوان نیستند؛ بنابراین، قربانی سازوکار ساده اما اثربخشی را برای تهیه کتاب‌ها در پیش می‌گیرد: «فهرستی از عناوین پرتکرار را که مورد درخواست مراجعان اما در کتابخانه موجود نیست، می‌نویسم. سپس هر کتابی را که امکان ثبت در سامانه کتابخانههای عمومی داشته باشد، از طریق سایت‌های فروش کتاب تهیه می‌کنم.» چنین رویکردی در توجه به سلیقه مخاطب سبب شده است کتابخانه شهید بهشتی ملایر، با کتابداری قربانی، در میان کتابخانههای شهرستان ملایر بیشترین تعداد امانت کتاب را نسبت به عضو د داشته باشد.
مبدع طرح «کاغذ تو کتاب نو» از روش‌های مختلف برای تأمین هزینه این طرح می‌گوید: «برای کاهش هزینه‌ها و افزایش سود حاصل از تعویض منابع اهدایی، عمدتاً از سایت‌هایی کتاب می‌گیرم که تخفیف ۲۰ تا۳۰ درصدی دارند. به‌همین دلیل، ارزش مالی کتب خریداری‌شده از پولی که صرف خریدشان می‌شود، بیشتر است. با این راهکار هزینه پست و جابه‌جایی کتب تازه و منابع اهدایی را هم می‌پردازم تا نهایتاً سودی که از منابع اهدایی مردم به‌دست می‌آید، به خود مردم بازگردد.»
قربانی با درگیر کردن شهروندان در فرآیند تهیه کتاب به افزایش مراجعان کتابخانه و اعتماد عمومی آن‌ها به این نهاد فرهنگی کمک شایانی کرده. او معتقد است: «اساس این طرح بر اعتماد شکل گرفته و مادامی که کاری توسط مردم و برای مردم انجام شود، تداوم می‌یابد.»
قربانی ادامه می‌دهد: «با پیشرفت طرح دریافت کاغذ، مقوا و جزوات باطله را هم اضافه کردیم و الان مغازه جنب کتابخانه شهید بهشتی هم با اهدای کارتن در فرایند تهیه کتاب برای خانواده‌اش مشارکت می‌کند.»
او در سال ۱۴۰۱ طی مراسمی رسمی با حضور مسئولان اداره محیط‌زیست و رئیس کتابخانههای ملایر، از هویت بصری و محتوایی طرح «کاغذ تو کتاب نو» رونمایی کرد، اما به‌جز چند عکس و گزارش خبری در سایت نهاد کتابخانههای استان خروجی و بازخورد مناسبی دریافت نکرده است. با وجود این‌که این طرح قابلیت گسترش در سایر کتابخانههای شهر، استان و حتی کشور را دارد، اما فقط در سه کتابخانه شهر ملایر اجرا می‌شود.
قربانی دلیل همراهی‌نکردن سایر کتابخانه‌ها را چنین بیان می‌کند: «ازآنجاکه طرح کاغذ تو کتاب نو یک طرح عام‌المنفعه است و کار مضاعف برای کتابدار به حساب می‌آید، نمی‌توان در این طرح انتظار همکاری داوطلبانه از سوی سایر همکاران را داشت؛ بنابراین، بهتر است از سوی نهاد کتابخانههای عمومی برای همراهی کتابخانههای دیگر انگیزه و مشوق‌هایی در نظر گرفته شود که به همکاری با این طرح ترغیب شوند.»
باوجوداین، قربانی و همکارانش در کتابخانه توحید سامن و علامه مجلسی ملایر از پیگیری این طرح دست برنداشته و کماکان با تبلیغات زبانی و چهره‌به‌چهره در حال معرفی و تبلیغ طرح «کاغذ تو کتاب نو» هستند. قربانی در سال ۱۴۰۱ با نوشتن مقاله‌ای در «همایش بین‌المللی فعالیت‌های داوطلبانه فرصتی برای پویاسازی و توسعه خدمات در کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مراکز آرشیوی» این طرح را ارائه کرد.
طرح «کاغذ تو کتاب نو» نشان داد در دل نهادهای مسکوت فرهنگی هم فعالیت‌های داوطلبانه و مؤثری در جریان است که نه‌تنها برای بیلان کاری و پر کردن رزومه نیست که تلفیقی از تخصص، تعهد و نوآوری در کار به‌حساب می‌آید.
