کودکان فاقد سرپرست در بنیاد خیریه زینب کبری (س) با رویکرد خانواده‌محور تربیت می‌شوند
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، صدوششمین نشست از سلسله‌نشست‌های «یک چای، یک تجربه»، دوشنبه ۳۱ شهریورماه با حضور فاطمه برزگر؛ مدیر عامل «بنیاد خیریه زینب کبری(س)» و جمعی از فعالان اجتماعی و نمایندگان خیریه‌ها و سمن‌ها، در آکادمی خیر ایران برگزار شد.
فاطمه برزگر؛ مدیرعامل بنیاد خیریه زینب کبری(س) که مادر معصومه ابتکار (رئیس اسبق سازمان محیط زیست کشور) نیز می‌باشد، در این نشست گفت: یکی از فعالیت‌های ما نگهداری از بچه‌های بی‌سرپرست و بدسرپرست و مهم‌تر از همه، تربیت این بچه‌ها به شکل شبه‌خانواده است که برای اولین بار در ایران توسط بنیاد زینب کبری(س) تشکیل شد؛ یعنی پنج بچه با یک مربی شب و یک مربی روز.
وی درباره سابقه تأسیس مؤسسه بیان کرد: من مؤسس مؤسسه زینب کبری (س) هستم و اکنون هم مدیرعامل این مؤسسه هستم. مؤسسه در سال ۵۷، ۵۸ فعالیت خود را شروع کرد و اعضای هیئت امنا هم کسانی مانند آقای مهندس خلیلی، آقای مهندس چمران، آقای دکتر ابتکار و ... بودند.
مدیرعامل بنیاد خیریه زینب کبری(س) درباره انگیزه‌های شخصی خود توضیح داد: کار خیر را شروع کردم، چون از ابتدا پدر و مادرم مشغول کار خیر بودند. ۵، ۶ سال ایران نبودم و وقتی برگشتم، دلم می‌خواست که کار خیر انجام دهم. قبلاً هم می‌رفتم به شبانه‌روزی‌هایی که تحت نظر فرح پهلوی بود سر می‌زدم و می‌دیدم که بچه‌ها وضع خیلی بدی داشتند. ۳۰ بچه در یک اتاق بودند، بوی بد می‌آمد، بچه‌ها کمبود محبت داشتند و این نکته در این مراکز خیلی مهم بود، چرا که می‌دیدم این بچه‌ها اولین چیزی که لازم دارند محبت است؛ محبت خالصانه و مخلصانه نه ظاهری.
برزگر درباره تجربه کاری خود گفت: من چند سال کار کردم، یک سال در کتابداری مخابرات بودم و بعد از آن دیدم خوشحال و راضی نیستم و تصمیم گرفتیم که با دوستانمان یک مؤسسه باز کنیم، ولی قبل از آن دولت تغییر کرد. آقای مهندس بازرگان آمدند و از من خواستند مسئولیت ایتام شبانه‌روزی را به عهده بگیرم. خیلی مسئولیت سختی بود و چالش‌های زیادی داشتم، ولی بالاخره با همفکری همسرم قبول کردم.
وی درباره شرایط آن زمان مرکز نگهداری ایتام توضیح داد: در آن زمان یک مرکز بود که دو هزار بچه و تعدادی پرسنل بی‌ادب داشت و آن‌ها اصلاً پرسنل مناسبی نبودند که بتوانند بچه را تربیت کنند. آن مرکز الان تبدیل شده به دانشگاه علامه طباطبایی.
برزگر درباره مواجهه اولیه با وضعیت کودکان تحت پوشش گفت: وقتی که با این بچه‌ها رو‌به‌رو شدم، دیدم هیچی بلد نیستند و این برای من انگیزه شد که این‌ها باید درست شوند. سازمان تربیتی شهرداری این‌ها را پذیرش می‌کرد، اما این سازمان اصلاً بچه‌ها را تربیت نمی‌کرد. خانواده‌هایی که مستضعف بودند یا نسبتاً وضع‌شان خوب بود، فکر می‌کردند چون سازمان تربیتی شهرداری است، حتماً خوب بچه‌ها را تربیت می‌کند. اما این‌طور نبود. بچه‌ها ۲۴، ۲۵ ساله بودند، اما چیزی نمی‌دانستند.»
مدیرعامل بنیاد زینب کبری(س) درباره نخستین اقدامات اجرایی خود توضیح داد: من مسئولیت را قبول کردم. اولین کاری که انجام دادم این بود که بچه‌ها را تقسیم کردم، خانه‌های کمیته‌ها را گرفتم. بچه‌ها را تقسیم کردم، اما انسان مناسب برای تربیت این بچه‌ها نبود. توی هر خانه ۲۵ تا بچه گذاشتیم و آن‌ها وارد خانه‌ها شدند، بدون اینکه این خانه‌ها امکاناتی داشته باشد. به همین دلیل تجهیزکردن خانه‌ها را شروع کردم.
برزگر درباره مشکلات و چالش‌های اولیه گفت: مشکلات بسیاری وجود داشت اما با این حال شروع کردیم. دختر‌ها در یک خانه و پسر‌ها در یک خانه دیگر؛ از لحاظ سنی نیز آن‌ها را تفکیک کردم.
مدیرعامل بنیاد زینب کبری(س) درباره آغاز تربیت مستقیم کودکان گفت: یک مرکز کار داشتیم و بیشتر در آنجا حضور داشتم. در آن مرکز، ۳۰ بچه بردم تا خودم آن‌ها را تربیت کنم؛ و این شروع کار بود. رفتار بچه‌ها خیلی بد بود. صبح وقتی می‌آمدم می‌دیدم شیشه‌ها شکسته شده. دلیلش این بود که مربی‌ها شخصیت بچه‌ها را خرد می‌کردند.
مدیرعامل بنیاد خیریه زینب کبری(س)، با اشاره به سوابق خود در دوران دفاع مقدس گفت: در دوران جنگ تحمیلی از مسئولیت خود استعفا دادم، به مسئولان اعلام کردم یا باید مربیان مجموعه تغییر کنند و به منازل خود بازگردند، یا اینکه بنده قادر به ادامه همکاری با این ترکیب نیرو‌ها نخواهم بود؛ چراکه با این کادر، امکان تربیت صحیح کودکان وجود نداشت. در پی این تصمیم، از دولت درخواست کردم با استعفایم موافقت کند تا بتوانم شخصاً مسئولیت تربیت این کودکان را بر عهده بگیرم. در همین راستا، ۳۰ نفر از کودکان را تحویل گرفتم و هم‌زمان با آغاز جنگ، فرآیند تربیت آن‌ها را آغاز کردیم.
وی درباره نحوه ادامه فعالیت‌ها در آن شرایط دشوار اظهار کرد: گروهی از بانوان داوطلب نیز به ما پیوستند و آموزش و تربیت این کودکان را آغاز کردیم. نخستین اقدامی که در تعامل با این کودکان صورت گرفت، ایجاد حس اعتماد در آن‌ها بود. تلاش کردیم تا اطمینان حاصل کنند که آن‌ها را دوست داریم. پایه و اساس کار ما بر محبت و صداقت بنا نهاده شد. به مرور زمان این کودکان باور کردند که مورد محبت قرار دارند و گفتار ما نیز از سر صداقت است. همین نقطه، آغاز شکل‌گیری یک روند جدید در تربیت آن‌ها بود.
برزگر با اشاره به شرایط سخت دوران جنگ ادامه داد: در آن زمان با کمبود‌های متعددی از جمله نبود سوخت مواجه بودیم. با این حال، همان ۳۰ کودک که کار را با آن‌ها آغاز کردیم، امروز همگی افراد تحصیل‌کرده‌ای هستند که همچنان با ما ارتباط دارند و همانند اعضای یک خانواده، به مجموعه سر می‌زنند. اکنون بسیاری از آن‌ها دارای خانواده، فرزندان و موقعیت اجتماعی مناسبی هستند.
مدیرعامل بنیاد خیریه زینب کبری(س) در ادامه به گسترش فعالیت‌های مؤسسه اشاره کرد و گفت: در ابتدا تنها یک واحد مسکونی اجاره کردیم، اما در سال بعد، فعالیت‌ها توسعه یافت و خانه دوم نیز تأسیس شد. ما کودکان را از شهر‌های مختلف کشور جذب می‌کردیم. این کودکان عموماً با بی‌مهری‌های بسیاری مواجه شده بودند. در مؤسسه، تمام نیاز‌های آن‌ها را تأمین می‌کردیم. پس از مدتی، اگر فرد یا خانواده‌ای برای سرپرستی می‌آمد، کودک به فرزندخواندگی سپرده می‌شد.
برزگر درباره بخش فرهنگی مؤسسه توضیح داد: در بخش فرهنگی، کودکانی که از هوش نسبی برخوردارند و از کلاس نهم دبیرستان به بعد هستند، تحت پوشش قرار می‌گیرند و تا پایان مقطع دانشگاه همراهی می‌شوند. در صورت ازدواج نیز به آن‌ها کمک می‌کنیم و در خدمت‌شان هستیم.
مدیرعامل بنیاد زینب کبری (س) درباره بخش مددکاری بیان کرد: در بخش مددکاری، اعتقاد ما بر این است که کودکان باید در محیط خانه زندگی کنند؛ چه خانه خودشان و چه در خانواده‌های اقوام‌شان. به همین دلیل تلاش زیادی می‌کنیم که آن‌ها خانواده داشته باشند. در این راستا، مذاکرات و مباحثات فراوانی با سازمان‌هایی همچون بهزیستی داشتیم تا شرایط را برای کودکان مساعدتر کنیم.
برزگر درباره اقدامات مؤسسه در زمان بحران‌های طبیعی گفت: یکی از بخش‌های کاری ما، کمک‌رسانی به زلزله‌زدگان بوده است. ما از وسایلی که مردم اهدا می‌کردند برای کمک به زلزله‌زدگان استفاده کردیم و کامیون‌هایی از این وسایل را به مناطق زلزله‌زده ارسال کردیم. در زلزله‌های کرمانشاه، بم، رودبار و دیگر نقاط حضور داشتیم و توزیع کمک‌ها را انجام دادیم.
وی درباره آموزش و توانمندسازی مربیان و کارکنان اظهار داشت: اساتید مختلفی از دانشگاه‌ها به مؤسسه ما آمدند و کلاس‌های آموزشی متنوعی برای مربیان و کارکنان برگزار کردند. ما نیز به دلیل داشتن تجربه در زمینه تربیت کودکان، همکاری نزدیکی با مددکاران داشتیم و از یکدیگر آموختیم که چگونه بهتر با کودکان رفتار کنیم.
برزگر درباره همکاری‌های مؤسسه با دیگر نهاد‌ها گفت: ما بیشتر فعالیت‌هایمان را به صورت مستقل انجام می‌دهیم و همکاری محدودی با خیریه‌های دیگر داریم. اما از آغاز فعالیت‌ها با سازمان‌هایی مانند جمعیت هلال احمر و دادستانی همکاری‌های مستمری داشته‌ایم.
مدیرعامل بنیاد زینب کبری (س) درباره توانمندسازی زنان در منطقه بومهن عنوان کرد: در بومهن، برنامه‌هایی برای توانمندسازی زنان اجرا کرده‌ایم که شامل آموزش‌های مختلف برای زنان است تا آن‌ها را به خودکفایی برسانیم. افرادی که قادر به کار کردن نیستند نیز تحت پوشش قرار دارند. کلاس‌هایی مانند آشپزی، کامپیوتر، خیاطی و سایر دوره‌ها را برگزار می‌کنیم تا مهارت‌های لازم را به زنان بیاموزیم.
برزگر درباره برگزاری بازارچه‌های فصلی گفت: ما بازارچه‌های باصفا و موفقی برگزار می‌کنیم که در آن هنرمندان حضور دارند و به فروش محصولات کمک می‌کنند. این بازارچه‌ها هر فصل برگزار می‌شوند. همچنین کودکان تحت پوشش ما در این بازارچه‌ها مسابقات و فعالیت‌های فرهنگی متنوعی برگزار می‌کنند.
نعمت‌اللهی؛ مددکار مؤسسه بنیاد خیریه زینب کبری (س)، اظهار داشت: ما همواره بر این باور بوده‌ایم که کودکان حق دارند در محیط خانه زندگی کنند و نه در مراکز شبانه‌روزی. به همین دلیل پرونده‌های کودکان را با دقت و حساسیت بسیار بررسی می‌کنیم و در صورتی که خانواده‌ها قادر به نگهداری از فرزندانشان نباشند، ما مسئولیت نگهداری آنان را بر عهده می‌گیریم.
وی درباره ارتباط مؤسسه با فرزند خواندگان توضیح داد: کودکانی که به فرزندخواندگی سپرده شده‌اند، همچنان با ما در ارتباط هستند و ما در سن مشخصی به آن‌ها اطلاع می‌دهیم که فرزندخوانده هستند. چرا که قبلاً این موضوع اعلام نمی‌شد و در مواردی پیش آمده بود که فامیل کودک پذیرفته‌شده برای فرزندخواندگی، به دلیل مسائل خانوادگی، به کودک گفته بود که تو فرزند واقعی این خانواده نیستی که این مسأله به شدت به آن‌ها آسیب می‌رساند. به همین دلیل تصمیم گرفتیم که اطلاع‌رسانی به کودکان را در سنین معین خودمان انجام دهیم.»
نعمت‌اللهی در پایان درباره تیم مددکاری مؤسسه بیان کرد: حدود هفت مددکار ثابت در مؤسسه حضور دارند و ما تعداد زیادی مددکار تربیت کرده‌ایم، اما تلاش می‌کنیم مددکاران ما در مجموعه باقی بمانند.
گزارش از مهسا احمدی