نقش خیرین در توسعه راه‌های مناطق محروم و ایمنی راه‌ها
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، نود و چهارمین نشست از سلسله‌نشست‌های «یک چای، یک تجربه»، دوشنبه ۵ خردادماه با حضور سیدحسین میرشفیع، مدیرعامل انجمن راه و ترابری و جمعی از فعالان اجتماعی و نمایندگان خیریه‌ها و سمن‌ها در محل آکادمی خیر ایران برگزار شد.
سیدحسین میرشفیع؛ مدیرعامل انجمن خیرین راه و ترابری در این نشست گفت: بنده حدود ۱۷ سال در معاونت اجرایی دفتر ریاست جمهوری بودم و وظیفه اصلی ما تأمین زیرساخت‌های پایه مناطق محروم در بخش‌های مختلف بود. در ابتدا، در سال ۶۸ که این دفتر تأسیس شد، ۲۲ بخش کشور و ۵۰۰ تا ۶۰۰ دهستان محروم بودند. پس از بررسی‌های دقیق‌تر، مشخص شد مجموعاً ۳۷ هزار روستا دچار محرومیت بودند که این محرومیت شامل آب، برق، مدرسه، خانه بهداشت و دیگر نیاز‌های پایه‌ای آن زمان بود.
وی افزود: در مناطق محروم کارمان عمدتاً در روستا‌ها بود. در سال ۸۷ معاونت راه روستایی در وزارت راه تشکیل شد. قبلاً این بخش در اختیار جهاد سازندگی بود، اما پس از تفکیک وظایف، این بخش به وزارت راه منتقل شد، ولی ساختار مناسبی برای پیگیری آن وجود نداشت.
مدیرعامل انجمن خیرین راه و ترابری توضیح داد: در سال ۸۷ معاونت راه روستایی تشکیل شد و بنده اولین و آخرین معاون راه روستایی وزارت راه بودم که این معاونت حدود هفت سال فعال بود. در زمانی که معاون وزیر راه بودم، یکی از راهبرد‌های اصلی من استفاده از کمک‌های مردمی بود. ظرفیت‌هایی وجود داشت و دوستان علاقه‌مند را تشویق کردیم انجمن را ایجاد کنند؛ ما نیز حمایت و کمک می‌کنیم تا با هم‌افزایی این کار را پیش ببریم.
میرشفیع ادامه داد: در سال ۹۱ انجمن تشکیل شد و هیئت مؤسس داشت که تعدادی از آنها افرادی بودند که در این زمینه فعالیت می‌کردند و پیگیری داشتند. سال ۹۳ موفق شدیم مجوز فعالیت ملی خود را از وزارت کشور دریافت کنیم. انجمن، هیئت مؤسس و هیئت مدیره داشت و من نیز جزء مؤسسان بودم. از چند سال پیش به عنوان مدیرعامل فعالیت خود را آغاز کردم و چون معاون وزیر بودم، توانستم از هماهنگی‌ها و ارتباطات بهره ببرم و از ظرفیت‌های وزارتخانه مشارکت بگیرم و شناخت بهتری از نیاز‌های واقعی داشته باشیم. به هر حال با این هم‌افزایی توانستیم کمک‌های خیریه زیادی جذب کنیم.
وی درباره اینکه آیا مسئولیت کار‌های راه و ترابری وظیفه دولت است یا مردم، توضیح داد: دیدگاه شهید رئیسی در آخرین جلسه‌ای که با ایشان داشتیم، جالب بود. ما به عنوان انجمن خیرین مهمان رئیس‌جمهور بودیم و ایشان گفتند خیریه‌ها شرکای راهبردی دولت هستند. بسیاری معتقدند تأمین عدالت اجتماعی وظیفه اصلی دولت است که در قانون اساسی هم ذکر شده و خیریه‌ها بخشی از وظایف حاکمیت را انجام می‌دهند.
خیرین راه‌ساز از دیرباز در ایران فعال بوده اند
مدیرعامل انجمن خیرین راه و ترابری درباره کار خیر در حوزه راه گفت: خوشبختانه در حوزه راه سابقه بسیار قدیمی داریم. حتی پل‌های تاریخی به نام افراد عادی است مانند پلدختر و ... که این افراد برای ساخت آنها سرمایه‌گذاری کردند. زیرساخت راه‌ها، کاروانسرا‌ها و جاده‌های قدیمی توسط خیرین از قدیم‌الایام ساخته شده بود و پس از انقلاب با تأسیس جهاد سازندگی حرکت جدیدی ایجاد شد. خیلی از این کار‌ها که تحت عنوان جهاد سازندگی می‌بینیم، در واقع توسط مردم عادی با فداکاری انجام شده و امکان بازگشایی فراهم شد.
میرشفیع بیان کرد: ابتدا مردم این فعالیت‌ها را انجام دادند و بعداً جهاد سازندگی تبدیل به سازمان دولتی شد. البته همین الان نیز در مناطق مختلف این کار انجام می‌شود. کاری که ما انجام می‌دهیم این نیست که خودمان راه بسازیم؛ خیرین در سراسر کشور فعالیت می‌کنند و ما تلاش کردیم هم‌افزایی بیشتری ایجاد کنیم.
وی درخصوص اقداماتی که در حوزه راه و ترابری انجام شده است، توضیح داد: کار اصلی ما ابتدا تأمین راه‌های روستایی یا مناطقی است که اصلاً راه نداشتند یا دستگاه دسترسی وضعیت راه‌هایشان مناسب نبود. هدف این است که بتوانیم بهسازی انجام دهیم و در این مسیر به مشارکت مردمی تکیه کردیم. در سال‌های اخیر موضوع ایمنی حمل و نقل نیز اهمیت زیادی یافته و بیشتر روی آن تأکید کردیم. سالانه شاهد حدود ۲۰ هزار کشته در تلفات رانندگی هستیم که این وضعیت به یک فاجعه عادی در کشور تبدیل شده و ما را نگران کرده است.
مدیرعامل انجمن خیرین راه و ترابری افزود: این روند نگران‌کننده است، در حالی که قرار بود سالی ۱۰ درصد کاهش تلفات داشته باشیم، اما نه تنها کاهش نیافت بلکه در دو سه سال گذشته حدود چهار تا پنج درصد افزایش یافت. این مسائل باعث شد تمرکز ما به سمت حوزه ایمنی جلب شود. ما به صورت مستقیم کاری انجام نمی‌دهیم بلکه افرادی خدمت می‌کنند و ما نیز مشارکت دولتی را متناسب با آن جذب می‌کنیم و این کار‌ها به صورت مشترک انجام می‌شود.
میرشفیع عنوان کرد: امسال در یکی از حوزه‌های راه‌آهن نیز توانستیم خیرین را وارد کنیم و یک دو پروژه جدید در حوزه راه‌آهن اضافه شده است. مجموعاً حدود ۸۰۰۰ کیلومتر راه‌های روستایی آسفالت شده و حدود ۱۵ پل بزرگ با کمک خیرین ساخته شده است. در سال ۱۴۰۲، کمک‌های خیرین در حوزه راه حدود ۲۴۰۰ میلیارد تومان بود. سال گذشته به دلیل شرایط دولت و اقتصاد مردم، افت شدیدی در کمک‌ها داشتیم.
در ادامه بیان داشت: موضوع دیگری که به عنوان کار خیر پیگیری می‌کنیم، خلق ارزش افزوده است؛ یعنی اگر کسی بتواند در این سیستم اداری پیچیده و سخت، کارش را به نتیجه برساند، خودش یک کار خیر است که قابل پیگیری است. ممکن است این کار آورده ریالی نداشته باشد، اما اینکه کار‌ها زودتر به نتیجه برسد و مردم از پروژه استفاده کنند، خود نوعی کار خیر است.
خیریه ما از خیرین پول دریافت نمی‌کند
میرشفیع درخصوص مکانیزم جذب خیرین گفت: ما تحت هیچ عنوان از خیرین پول دریافت نمی‌کنیم و گردش مالی موسسه رقم بسیار پایینی دارد که صرف هزینه‌های خود موسسه و از حق عضویت اعضا تأمین می‌شود. این رقم زیاد نیست و فقط برای حفظ ساختار انجمن است. ما هماهنگی‌های لازم را انجام می‌دهیم و تفاهم‌نامه‌ها میان خیر و دستگاه مربوط امضا می‌شود و پیگیری می‌کنیم که کار به نتیجه برسد. در واقع ما پولی از خیّر دریافت نمی‌کنیم. پروژه‌ها موانع اداری و اجرایی دارند که ما این موانع را برمی‌داریم. خیّر می‌تواند مستقیماً خودش کار‌ها را پیش ببرد یا کار را به پیمانکار بسپارد؛ این مسائل به خود خیّر بستگی دارد.
وی درباره انگیزه افرادی که در حوزه راه فعالیت خیر انجام می‌دهند، توضیح داد: انگیزه‌های این افراد بیشتر محلی است، مثلاً یک نفر می‌گوید مشکل این پیچ را حل کنم تا در این منطقه تصادفات کمتر شود. در حوزه ایمنی نیز دغدغه‌ها کمی غیر بومی‌تر می‌شود.
مدیرعامل انجمن خیرین راه و ترابری درباره بخشنامه نشاندار کردن مالیات و کمک این بخشنامه به انجمن راه و ترابری توضیح داد: بله، برخی افراد از این راهکار استفاده کردند که پروژه‌ها را به سمتی که استان نیازمند است هدایت کردند. این بخشنامه صرفاً برای خیریه‌ها نیست و برای کسانی است که بدهی مالیاتی دارند. ما در سال گذشته از این راهکار استفاده نکردیم، اما امسال در برنامه‌های خود حتماً از این ظرفیت بهره خواهیم برد. این بخشنامه در حال اجراست. برای هر استان سقف مشخصی وجود دارد و تا آن سقف تعیین‌شده امکان استفاده از این ظرفیت وجود دارد.
میرشفیع درباره موسسات تسهیلگر توضیح داد: واریز پول به حساب خیریه مشکلات خاصی دارد و فرآیند سختی است و مشکلاتی مانند مالیات و بیمه در این مسیر وجود دارد. مسئله دیگر این است که وقتی خیر خود مستقیم وارد کار می‌شود، دلسوزی بیشتری نسبت به کار دارد و کار اساسی‌تر و اصولی‌تر پیش می‌رود. به دلایلی که عرض کردم، ما سعی کردیم گردش مالی نداشته باشیم.
وی افزود: ساختار انجمن ما به این صورت است که یک هیئت امنا داریم، ۷ نفر هیئت مدیره و جلسات هیئت مدیره به طور منظم برگزار می‌شود. جلسات تقدیر و تشکر استانی نیز برگزار می‌شود و معمولاً جلساتی در دستگاه اجرایی مربوط به پروژه برگزار می‌شود. در استان‌ها نمایندگی‌هایی داریم که آنها هم به صورت داوطلبانه فعالیت می‌کنند. تمام این مجموعه‌ها داوطلبانه هستند و حتی هزینه جاری از طریق حق عضویت تأمین می‌شود و هیچ مبلغی از خیرین برای پروژه‌ها دریافت نمی‌کنیم.
مدیرعامل انجمن خیرین راه و ترابری اذعان کرد: در استان‌ها نیز همین وضعیت برقرار است. البته در همه استان‌ها نمایندگی نداریم و در ۱۶ یا ۱۷ استان نمایندگی داریم. نمایندگان طبق دستورالعمل کار خود را انجام می‌دهند.
آسیب‌شناسی از زبان خود
میرشفیع در ادامه درباره نقاط ضعف انجمن راه و ترابری توضیح داد: ما چند نقطه ضعف داریم؛ اول اینکه در اطلاع‌رسانی بسیار ضعیف هستیم و در همین نشست ممکن است برای بسیاری اولین بار باشد که نام انجمن راه و ترابری را می‌شنوند یا بدانند چنین کاری امکان‌پذیر است. دوم اینکه در جمع‌آوری کمک‌های خرد بسیار ضعیف عمل کرده‌ایم. هنوز ساختار مناسبی شکل نداده‌ایم و تلاش‌هایی داشتیم، اما به دلیل ضعف و زمان‌بر بودن اعتمادسازی، مخصوصاً در حوزه راه و ترابری که دیدگاه عمومی وجود دارد که این کار وظیفه حاکمیت است، اعتمادسازی دشوار است.
وی ادامه داد: ما در جمع‌آوری کمک‌های خرد ضعیف هستیم، علیرغم اینکه ظرفیت بسیار بالایی چه در داخل کشور و چه خارج کشور وجود دارد. اگر تبلیغات انجام شود، می‌توانیم این ظرفیت‌ها را جذب کنیم. ما در خیریه کار می‌کنیم که یک نتیجه معنوی برای ما داشته باشد، اما اگر کار خیری باعث شود که به خیرین خلف وعده کنیم و بدهکار شویم، آن کار را ادامه نمی‌دهیم.
مدیرعامل انجمن خیرین راه و ترابری در پایان گفت: قرار است با چند اپلیکیشن کار کنیم، از جمله صحبت‌هایی کردیم که از اپلیکیشن باسلام استفاده کنیم. مثلاً هر کار خیری را به عنوان یک غرفه معرفی کنیم تا خیر خودش وارد شود و در کار خیر شرکت کند. با این روش شاید بتوانیم کمک‌های خرد را جذب کنیم. ما سعی می‌کنیم از ظرفیت هر فرد استفاده کنیم.
گزارش از مهسا احمدی
