به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، دهمین و آخرین قسمت از مستند «بومرنگ 2» با عنوان«کارآفرینان آرا شمیران» شامگاه چهارشنبه 22 فروردین‌ماه نمایش داده شد. تهیه‌کنندگی، نویسندگی و کارگردانی این اثر را فاطمه‌سادات محمودپور به عهده داشته و استودیو نیک‌سو (وابسته به مرکز فرهنگ نیکوکاریِ خیر ماندگار)، مجری طرح بوده است.

قصه این قسمت مستند «بومرنگ 2» درباره خیریه‌ای است که در سال 1394 با هدف توانمندسازی جوانان و نوجوانانی پا به میدان گذاشت که یا زمانی کودک کار بودند و یا پس از رسیدن به 18 سالگی باید مراکز نگهداری و شبه خانواده بهزیستی را ترک و بدون هیچ حامی در جامعه حضور پیدا کنند.

 بچه‌های مستقل‌شده از بهزیستی با بسیاری از آموزه‌ها بیگانه‌اند

 مصطفی بینا کاشانی؛ مدیرعامل کارآفرینان آرا شمیران گفت: اصطلاحی بین بچه‌های بهزیستی وجود دارد که این است: «ما بعد از ۱۸سالگی به وسط جامعه پرتاب می‌شویم.» زمانی که این بچه‌ها در مراکز نگهداری بهزیستی بودند، تمام افراد دور و بر آن‌ها آدم‌های خوبی بودند که بدون هیچ چشمداشت، از آن‌ها حمایت می‌کردند.

 بچه‌هایی که در مراکز بهزیستی بزرگ شدند و به فرزند‌خواندگی پذیرفته نشدند، بعد از مستقل‌شدن با مشکلات فراوانی مواجه می‌شوند. آن‌ها باید از بهزیستی جدا شوند و در جامعه، زندگی روزمره خود را داشته باشد. بعد از آسیبِ جدایی از خانواده، جدایی از بهزیستی مهمترین آسیب برای آن‌ها محسوب می‌شود.

 بینا کاشانی با بیان اینکه بچه‌هایی که در بهزیستی زندگی می‌کنند یکسری آموزه‌ها را یاد نگرفته‌اند، افزود: جوانی که خانواده دارد و می‌خواهد مستقل زندگی کند با هزار و یک مشکل مواجه می‌شود چه برسد به بچه‌های بهزیستی. آن‌ها برای زندگی مستقل آموزش ندیده‌اند. در مراکر بهزیستی 15 تا ۲۰ نفر از بچه‌ها با هم زندگی می‌کنند. بچه‌ها با مشکل آپارتمان‌نشینی مواجه می‌شوند و حتی بلد نیستند قبض آب و برق را پرداخت کنند.

 وی ادامه داد: یکی از دختران بهزیستی این مشکل را داشت و به مددکاری زنگ زد که برق را قطع کردند چون نمی‌دانسته است باید قبض برق را پرداخت کند. دخترد یگری غذا را درظرف پلاستیکی گرم کرده بود و ظرف آب شده بود. اینها چالش‌های کوچک محسوب می‌شوند. بچه‌ها در تعامل و آپارتمان‌نشینی هم مشکل دارند و یک سری چالش‌ها هم در جامعه وجود دارد که با آن مواجه می‌شوند.

 اصلاح این ساختار از آنجا که در مراکز دولتی ریشه گرفته است، کار آسانی نیست زیرا کوچکترین تغییر در ساختار، نیازمند پروسه طولانی است، آن هم در صورت شناسایی مشکل و عزم جدی برای برطرف کردن آن. پس چاره چیست؟ پاسخ این سؤال در قلب موسساتی است که مانند «کارآفرینان آرا شمیران» برای جوانان مستقل‌شده از بهزیستی، کار خود را آغاز کردند.

 ساختمانی 16 واحدی برای اسکان بچه‌های مستقل‌شده از بهزیستی

 رامین فروزنده؛ عضو هیئت‌مدیره موسسه کارآفرینان آرا شمیران اظهار داشت: ایدۀ موسسه این است که به بچه‌ها بگوییم: «پیشینه شما مهم نیست، مسیر پیش رو مهم است» سعی می‌کنیم این را از حالت شعار به عمل تبدیل کنیم. خوشبینی تمرکز بر روی آینده است نه گذشته. یک عده فکر می‌کنند چون از مسیر دشواری آمدند، آینده آن‌ها هم محکوم به همین گذشته است.

 بینا کاشانی خاطرنشان کرد: یکی از خیرین فضای بزرگی در اختیار موسسه قرار داد که دو بلوک آپارتمان را در خود دارد. یکی مخصوص آموزش و بخش اداری، دیگری جایی است که بچه‌ها در آن زندگی می‌کنند. 16 واحد ۹۵ متری داریم که در هر واحد دو دختر زندگی می‌کند. دخترانی که از مرکز بهزیستی مستقل می‌شوند واحدی از ما اجاره می‌کنند و زندگی شخصی و مستقل خود را دارند. برای اینکه بچه‌ها دو نفر یا بیشتر در هر واحد باشند بالای ۱۰۰ نفر ساعت جلسه 15 نفره داشتیم.

 وی ادامه داد: ظرفیت افراد در واحدها می‌توانست افزایش پیدا کند اما ما می‌خواستیم بچه‌ها زندگی مستقل را یاد بگیرند چون زندگی جمعی را که در بهزیستی داشتند. می‌خواستیم زندگی خود را اداره کنند، پول آب و برق را بدهند و برای خود مدیریت کیف پول داشته باشند. ما این بستر را فراهم کردیم. حداقلی برای اجاره و همچنین پول شارژ ساختمان می‌گیریم. بماند که این پول‌ها برای افراد ذخیره می‌شود که وقتی از اینجا رفتند به آن‌ها بدهیم.

 آموزش بچه‌های مستقل‌شده از بهزیستی در پروسه دو ساله

 مدیرعامل موسسه کارآفرینان آرا شمیران با بیان اینکه بچه‌ها دو سال پیش ما آموزش می‌بینند، عنوان کرد: آن‌ها در کلاس آموزشی ما شرکت می‌کنند و تعامل و آپارتمان‌نشینی را یاد می‌گیرند. یک واحد ما ظرفیت پنج نفره دارد و افرادی که از بهزیستی می‌آیند باید در این واحد یک پروسه دو ماهه را بگذرانند و بعد به واحدهای دونفره فرستاده می‌شوند. یک واحد هم مخصوص مددکاری داریم که مددکار با خانواده زندگی می‌کند که اگر چالشی شب و بی‌وقت پیش آمد، آنجا باشد و مسئله را سریع حل کند.

  بینا کاشانی تصریح کرد: هدف ما این است که یک برش عمومی از جامعه را در ساختمانی که داریم، ایجاد کنیم. در این ساختمان افراد مختلف از دکتر گرفته تا کاسب زندگی می‌کنند و همسایه بچه‌های ما هستند. البته همه این افراد از فیلتر ما رد شدند و بعد به آن‌ها واحد اجاره دادیم زیرا قرار است به رشد بچه‌ها کمک کند تا آن‌ها تعامل و آپارتمان‌نشینی را یاد بگیرند پس باید سطح اجتماعی مطلوب را داشته باشند. اجاره بهای افراد ساکن در این ساختمان که همسایه بچه‌ها هستند را می‌گیریم و برای پسران خود، خارج از اینجا خانه اجاره کردیم.

  سرگردانی کودکان کار و کودان بی‌سرپرست بعد از 17 سالگی

  گروه دیگری که در حوزه آسیب هستند، نقطه مقابل فرزندان بهزیستی هستند، کسانی که آن‌ها را با نام «کودکان کار» می‌شناسیم. این کودکان اگرچه با خانواده زندگی می‌کنند و در بطن جامعه بزرگ شدند اما بزرگترین مشکل آنها محروم ماندن از کودکی و روی آوردن به مشاغل کاذب است.

 فروزنده اظهار داشت: با پدیده کودکان کار و همچنین کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست مواجه هستیم. هر دو دسته اشتراکاتی با هم دارند که یکی از آنها بلاتکلیفی بعد از 16، 17 سالگی است. تا کودک هستند، علاقه مادرانه و پدرانه به آن‌ها وجود دارد که باعث تمرکز و توجه روی آن‌ها می‌شود. وقتی ۱۶، ۱۷ ساله می‌شوند، انتظار همه این است که  کار کنند. در حالیکه نه تحصیلات مناسبی دارند، نه پیشینه خوبی به لحاظ روانی دارند و نه آموزش دیدند. در کودکی احتمال بزهکاری آن‌ها کم بود اما آن‌ها در نوجوانی در معرض بزهکاری قرار می‌گیرند.

  موسسه کارآفرینان آرا شمیران روی جایی دست گذاشته که کمتر کسی به آن توجه کرده است. شاید مهر و توجهی به کودکان کار و مبتلا به سرطان جلب شود و کمکی به صورت موقت یا دائم برایشان ایجاد کند، اما وقتی بچه‌های بهزیستی و کودکان کار به 18 سالگی می‌رسند باید چه کنند؟ موسسه کارآفرینان آرا شمیران جزو اولین‌های اثرگذار بوده که جریانی در این زمینه ایجاد کرده است. نهادهای دولتی و خصوصی و خیرین باید به این مساله توجه کنند البته این به معنای زیر سئوال بردن تلاش‌های نهادها و انجمن‌های مردم نهاد نیست.

  ضرورت جایگزینی شغل مناسب به جای شغل کاذب کودکان کار

  بحران دیگر برچسب‌هایی هست که در جامعه به کودکان کار می‌زنند و همین برچسب‌ها باعث می‌شود که  برخورد درستی با آن‌ها صورت نگیرد.

 بینا کاشانی با اشاره به اینکه بچه‌هایی که سر چهارراه‌ها کار می‌کنند جزو باند نیستند، بیان کرد: آن‌ها خانواده دارند. در ایام کرونا تعداد این کودکان بیشتر شد. همین نشان می‌دهد که کار آن‌ها سازماندهی شده نیست. با شیوع کرونا بسیاری از کارگران کار خود را از دست دادند و برخی از بچه‌ها مجبور بودند که برای کمک به معاش زندگی، کمک پدر کنند.برخی فیلم‌هایی ساخته شد، ذهن مردم را به این سمت برده است که  کودکان کار به صورت مجموعه‌ای و باندی کار می‌کنند.

 وی ادامه داد: مسئله باند وجود دارد اما تعداد آن بسیار کم است و نباید اینگونه به کودکان کار نگاه کرد.بخشی از کودکان کار را نیز کودکان اتباع تشکیل می‌دهند. برای کم کردن کودکان کار ما باید جایگزینی برای رفع نیاز آن‌ها داشته باشیم و نیاز آن‌ها را تامین کنیم. وقتی به کودک کار شغلی دادیم که از پرستیژ اجتماعی برخوردار است و نیاز بچه را تامین کند، به سرعت آن کار کاذب را رها می‌کند. ما این تجربه را داشتیم و موفق بودیم.

 اشتراکات کودکان کار و بچه‌های مستقل‌شده از بهزیستی  

  این دو گروه یعنی کودکان کار و بچه‌های مستقل‌شده از بهزیستی  در مسیر رشد و فردیت شباهتی ندارند اما در یک نقطه اشتراک دارند و آن نداشتن مهارت و آموزش برای یک زندگی سالم و نرمال است. آسیب‌شناسی این مسائل در موسسه کارآفرینان آرا شمیران به دو نوع آموزش  برای این دو گروه منجر شد. آموزش مبتنی بر مهارت‌آموزی و بخش دیگر به یادگیری مهارت‌های زندگی اختصاص یافت.

 فروزنده خاطرنشان کرد: حدود سال ۸۴ با مفهوم توسعه انسانی آشنا شدم. ادبیات توسعه انسانی که سازمان ملل متحد خیلی بر آن تاکید دارد، ادبیاتی است که توسعه را فراتر از آیتم‌های اقتصادی می‌داند، البته آیتم‌های اقتصادی هم در آن دخیل است. آموزش، بهداشت و اقتصاد ارکان مهم محسوب می شوند که بهم متصل هستند.

 آموزش مشاغل نو در «کارآفرینان آرا شمیران»  

  بینا کاشانی با بیان اینکه تعهد و مسئولیت‌پذیری را باید در بچه‌ها رشد و پرورش دهیم، گفت: وقتی فقط مهارت فنی را آموزش دهیم، بچه‌‌ها یکسری چیزها می‌گیرند اما فقر از سر آن‌ها بیرون نرفته است. در نتیجه دوباره سراغ همان کارها می‌روند. باید نگرش کاملاً عوض شود و سطح بچه‌ها تغییر کند. ما به سمت مغزافزار رفتیم. درساختمان خود دیجیتال مارکتینگ، تشریفات، طراحی صنعتی، اتوماسیون صنعتی، تعمیرات موبایل، شیرینی‌پزی ، فینگر فود و گل آرایی آموزش داده می‌شود برای این آموزش‌ها اساتید  بنام آوردیم.

 وی خاطرنشان کرد: عده‌ای از افراد به خیریه‌های مختلفی می‌روند و از هر کدام خدماتی می‌گیرند. این افراد مطالبه‌گر شدند. ما در موسسه، بسته ارزاق و لوازم تحریر نمی‌دهیم. هدف را روی قوی‌شدن آموزش گذاشتیم. جوری برنامه‌ریزی می‌کنیم که بچه‌ها تحصیل کنند و آموزش ببینند. فرزندان ما باید به توانمندی برسند و نیازهایشان را مستقیماً خودشان تامین کنند. کسی که آموزش می‌دهیم باید اشتغال داشته باشد و بعد از اشتغال حمایت سه ساله داریم که بتواند به اشتغال پایدار برسد.

 تلاش و تاکید «کارآفرینان آرا شمیران» بر توانمندکردن جامعه هدف خود

  چند سالی است که از فعالیت موسسه کارآفرینان آرا شمیران می‌گذرد. در این مسیر ناهمواری‌ها کم نبوده است. آنچه تمام سختی‌ها را پیش چشم مسئولان این موسسه کمرنگ کرده است، توانمندکردن کودکان و نوجوانانی است که اگر فراموش می‌شدند یا باری برای جامعه بودند یا مسیر والدین خود را در پیش می‌گرفتند.

  مدیرعامل موسسه کارآفرینان آرا شمیران با بیان اینکه راهنما و منتورهای ما از خود بچه‌های این موسسه هستند، عنوان کرد: راهنمایان ما باید از بچه‌های همین جا انتخاب شوند. افرادی که مسیر را طی کردند باید برگردند به این چرخه و منتور و راهنمای افراد جدید شوند. این افراد مسیر رشد و توسعه را دیدند و بر این اساس فرد جدید را به خوبی هدایت می‌کنند.

  فروزنده خاطرنشان کرد: ایده آل ما زمانی است که بچه‌ها نیازی به ما نداشته باشند و حتی خودشان کمک‌کننده ما شوند. آن‌ها باید حداقل‌ها را از زندگی به دست آورند، مهارت‌های فنی و آموزش‌ها را بگیرند و وارد محیط شغلی شوند. در این مسیر ارتباط آن‌ها با موسسه کارآفرینان آرا شمیران قطع نمی‌شود. آن‌ها وارد مسیر کار می‌شوند. هدف ما این نیست که نگاه‌شان به ما باشد بلکه می‌خواهیم به تیم ما اضافه شوند و کمک‌کننده به افراد دیگر باشند.

با وجود موسساتی مثل موسسه خیریه «کارآفرینان آرا شمیران» می‌توان امید داشت که بخشی از جمعیت آسیب‌دیده به جامعه برگردد و زندگی سالم را در پیش گیرند اما این توقع از یک موسسه با توانایی محدود توقع زیادی است که بار تمام مشکلات را به تنهایی به دوش کشد.

گزارش از مریم داوری