نقش‌آفرینی سازمان‌ها و شبکه‌های غیردولتی جوانان در بومی‌سازی رهیافت‌های توسعه پایدار
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، نیمی از مردم سیاره ما ۳۰ سال یا کمتر سن دارند و انتظار می‌رود این رقم تا پایان سال ۲۰۳۰ به ۵۷ درصد برسد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۶۷ درصد از مردم به آینده‌ای بهتر اعتقاد دارند و افراد ۱۵ تا ۱۷ ساله خوش‌بین‌ترین افراد در این مورد هستند. تا سال ۲۰۵۰، افرادی که امروز زیر ۲۵ سال سن دارند، بیش از ۹۰ درصد از نیروی کار در سنین اولیه را تشکیل خواهند داد. حدود ۱۳ درصد از نیروی کار جوان بیکار هستند. این رقم از سال ۲۰۲۳، پایین‌ترین نرخ در ۱۵ سال گذشته را نشان می‌دهد. این آمارها، اهمیت ارتقای وضعیت جوانان را نشان می‌دهد و بنابر یافته‌های علمی، نقش‌آفرینی جوانان در ابعاد مختلف از مشارکت در جامعه محلی، حضور در سازمان‌ها و شبکه‌های جوانان و تعامل با دولت، می‌تواند تاثیر‌گذاری خود را مخصوصا در روند بومی‌سازی رهیافت‌های توسعه پایدار، نشان دهد.
سازمان ملل متحد، «اقدامات محلی جوانان برای دستیابی به آرمان‌های توسعه پایدار»، را در سال‌های اخیر بسیار مورد توجه خود قرار داده است تا نقش منحصر‌به‌فرد جوانان در تبدیل آرمان‌های جهانی به واقعیت‌های جامعه‌محور را به جوامع یادآور شود. این مفهوم بدان معنا است که دولت‌ها برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار، باید هماهنگ با نیازهای جامعه محلی و با همکاری با جوانان وارد تعامل شوند و جوانان باید به عنوان شرکای حیاتی دولت در روند توسعه نقش‌آفرینی داشته باشند. سازمان‌های جوانان با خلاقیت و بینش، پیوند‌های عمیق اجتماعی را به ارمغان می‌آورند که به پر کردن شکاف‌های جامعه کمک شایانی می‌کند.
با توجه به اینکه بیش از ۶۵ درصد از اهداف توسعه پایدار به بومی‌سازی مرتبط است، مشارکت جوانان یک امر لوکس نیست، بلکه یک ضرورت به حساب می‌آید. با ادغام اولویت‌های جوانان در استراتژی‌های محلی و منطقه‌ای و تقویت مشارکت مدنی با حضور سازمان‌های مردم نهاد جوانان، سیاستگذران می‌توانند ایده‌های جوان آنها را به راه‌حل‌های مؤثر تبدیل کنند. وقتی دولت‌ها با بومی‌سازی محلی فضا‌هایی برای نوآوری، مدیریت و مشارکت مدنی فراهم می‌کنند، نه تنها اجرای اهداف توسعه پایدار را تسریع می‌کنند، بلکه مدیران و تغییردهندگان آینده جامعه را نیز پرورش می‌دهند.
نقش‌آفرینی جوانان در بومی‌سازی توسعه پایدار به چه معناست؟
واقعیت‌های پیش روی سیاره ما در حال حاضر امیدوارکننده به نظر نمی‌رسد. از تشدید تنش‌های ژئوپلیتیکی گرفته تا خطرات هوش مصنوعی و بحران آب‌وهوا که به عنوان بزرگترین چالش تاریخ بشر مطرح می‌شود، جهان ما بیش از هر زمان دیگری به یک برنامه عملیاتی جسورانه نیاز دارد. در مواجهه با این شرایط نگران‌کننده، این پرسش اساسی مطرح می‌شود که چه آینده‌ای را برای زمین، برای جوانان امروز که وارثان این جهان خواهند بود و برای نسل‌های آینده که هنوز پا به عرصه وجود نگذاشته‌اند، می‌سازیم. با در نظر گرفتن این زمینه، باید بپرسیم: مؤثرترین راهبرد برای سال‌های پیش‌رو به منظور تضمین پیشرفت موفق و پایدار جهانی چیست؟
پاسخ در بومی‌سازی اهداف توسعه پایدار (SDGs) با محوریت جوانان و سازمان‌های تحت مدیریت آنان نهفته است. درک واقعیت‌ها وابسته به بافت محلی هر منطقه، کشور یا سرزمین و موقعیت خاص آن است. این واقعیت‌ها با توجه به زمینه اجتماعی، اقتصادی، فرهنگ، ارزش‌ها، جغرافیا و حتی ویژگی‌های جمعیتی هر منطقه تغییر می‌کند. از جمله مزایای کلیدی بومی‌سازی با در نظر گرفتن نقش جوانان، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش ارتباط و نفوذ: سیاست‌گذاران و سازمان‌های غیردولتی می‌توانند با بومی‌سازی، اطمینان حاصل کنند که اقداماتشان ملموس بوده و مستقیماً توسط شهروندان هر جامعه احساس می‌شود. این امر به تأثیرات فوری و بهبود کیفیت زندگی مردم منجر می‌شود.
- تسهیل نظارت و گزارش‌دهی: بومی‌سازی، روند پایش و گزارش‌دهی پیشرفت را نیز تسهیل می‌کند. اینجاست که ابتکارات جوانان و اقدامات داوطلبانه می‌توانند نقش راهبردی ایفا کنند. نظارت شفاف همچنین به شناسایی بهترین شیوه‌ها کمک می‌کند تا امکان مقیاس‌پذیری و تکثیر آنها برای کاربرد در سطحی گسترده‌تر فراهم شود.
- تقویت همکاری: بومی‌سازی می‌تواند همکاری را افزایش دهد. زمانی که ذینفعان محلی، به‌ویژه جوانان، در فرآیند حل مشکلات مشارکت داده می‌شوند، فرصت‌های بیشتری برای پیشبرد اهداف توسعه و ترویج فرهنگ مشارکت ایجاد می‌شود. تنها با درگیر کردن تمامی بازیگران و درک دیدگاه‌ها، ایده‌ها و نظرات آنها می‌توانیم به رویکردها و پروژه‌های نوآورانه برای اجرا و دستیابی به این اهداف دست یابیم.
سازمان ملل متحد به سازمان‌های غیردولتی فعال در حوزه جوانان توصیه می‌کند تا برای ترویج درک بین‌نسلی، گفتمان‌های تعاملی بین بزرگسالان و جوانان را آغاز کنند. یک سازمان غیردولتی جوانان می‌تواند برنامه‌هایی را برای تبادل ایده و بحث در مورد مسائل مختلف اجرا کند تا به جوانان در یادگیری اصول تعامل و همکاری مؤثر یاری رساند. از سوی دیگر، همسو کردن انرژی و استعداد جوانان با نیازهای جامعه برای تضمین فراگیر، مشارکتی و پایدار بودن توسعه امری حیاتی است. هنگامی که جوانان برای مشارکت در این فرآیند توانمند می‌شوند، به عاملی برای نوآوری و تاب‌آوری در جوامع خود تبدیل می‌شوند. جوانان تنها ذینفعان توسعه نیستند؛ آنان رهبران فعال، نوآوران و عوامل تغییر در جوامع خود هستند.
معرفی برخی از رویه‌های حضور سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در عرصه جوانان در اقدامات سازمان ملل متحد:
۱- «شبکه بین سازمانی سازمان ملل متحد در زمینه توسعه جوانان» (UN Inter-Agency Network on Youth Development) یا (IANYD)
«شبکه بین سازمانی سازمان ملل متحد در زمینه توسعه جوانان: (IANYD) با هدف ایجاد مکانیسم هماهنگی ساختاریافته‌تر، به وجود آمده است تا بیشترین اثربخشی ممکن را در تلاش‌های سازمان ملل متحد برای جوانان تضمین نماید. این شبکه در واقع مکانیسم بین سازمانی در سازمان ملل متحد برای هماهنگی امور مربوط به جوانان و سازمان‌های مردم نهاد در این حوزه است و علاوه بر پیشبرد و افزایش اثربخشی کار سازمان ملل متحد در توسعه و سیاست‌گذاری جوانان در جهت تقویت همکاری، ایجاد انسجام و ایجاد امکان تبادل نظر با سازمان‌های مردم‌نهاد نیز، ارتباط تعاملی دارد. IANYD همچنین به افزایش درک سیستم سازمان ملل متحد در زمینه توسعه جوانان با سازمان‌های مردم نهاد مرتبط با جوانان ارتباط دارد و با استفاده از دولت‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد تحت رهبری جوانان و سازمان‌های اهداکننده، برای پیشبرد توسعه جوانان؛ تسهیل و حمایت از مشارکت و حضور جوانان در سیستم سازمان ملل متحد، اقداماتی را انجام می‌دهد. اهداف اصلی آن برای جوانان عبارتند از:
• شناسایی اولویت‌های کلیدی مشترک و برنامه‌ریزی مشترک برای اجرای ابتکارات مرتبط؛
• به اشتراک گذاشتن شیوه‌های خوب و تخصص و ترویج همکاری مؤثر بین نهادها در برنامه‌ریزی در سطوح کشوری و منطقه‌ای؛
• شناسایی فرصت‌های استراتژیک جهانی، تضمین ورودی‌های هماهنگ، تسهیل و حمایت از سازوکار‌های پیگیری پایدار.
• کار بین سازمانی سازمان ملل متحد در زمینه جوانان
۲- مجمع جوانان شورای اقتصادی و اجتماعی (ECOSOC Youth Forum)
«مجمع جوانان اکوسوک»، ( شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد)، یک پلتفرم کلیدی را برای حضور جوانان در روند‌های بین‌المللی مشارکت سازمان ملل متحد به وجود آورده است. آنان می‌توانند از طریق ایده‌ها، راه‌حل‌ها و نوآوری‌های جمعی خود در بحث‌های سیاست‌گذاری در سازمان ملل متحد مشارکت کنند. این مجمع توسط رئیس شورای اقتصادی و اجتماعی نظارت می‌شود و به صورت مشترک توسط شورای اکوسوک و دفتر نماینده دبیرکل در امور جوانان، با همکاری شبکه بین سازمانی سازمان ملل متحد در زمینه توسعه جوانان و با همکاری شرکای جوانان برگزار می‌شود. سازمان‌های مردم‌نهاد دارای مقام مشورتی اکوسوک در اجلاس‌های این شورا همواره شرکت دارند.
۳- استراتژی جوانان سازمان ملل متحد( Youth2030)
«استراتژی جوانان سازمان ملل متحد» (Youth2030)، به عنوان یک چارچوب جامع برای هدایت کل سازمان ملل متحد در راستای افزایش کار خود با و برای جوانان و سازمان‌های مردم نهاد فعال در حوزه جوانان است که در زمینه‌های صلح و امنیت، توسعه پایدار، حقوق بشر و اقدامات بشردوستانه عمل می‌کند. این استراتژی در تلاش است تا ظرفیت سازمان ملل متحد را در کنار شرکای دولتی و غیردولتی را در راستای مشارکت جوانان و بهره‌مندی از دیدگاه‌ها، بینش‌ها و ایده‌های آنها، تقویت کند. این موارد شامل طیف وسیعی از موضوعات است؛ که به اعضای علاقه‌مند شبکه اجازه می‌دهد تا در تعاملات عمیق در زمینه‌های موضوعی خاص شرکت کنند. آنها جلسات منظمی در مورد مسائل نوظهور و فعالیت‌های برنامه‌ریزی‌شده در حوزه موضوعی برگزار می‌کنند و سازمان‌های جامعه مدنی، به ویژه سازمان‌های تحت رهبری جوانان، در این شبکه حضور فعال دارند. معیار‌های انتخاب سازمان‌های جامعه مدنی توسط اعضای گروه کاری فرعی تعیین می‌شود. سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در عرصه جوانان در موضوعات زیر می‌توانند با استراتژی جوانان سازمان ملل متحد( Youth2030) همکاری داشته باشند:
• اشتغال: ابتکار جهانی برای مشاغل شایسته برای جوانان
• محیط زیست: جوانان برای طبیعت
• جوانان و ایجاد صلح: ائتلاف جهانی برای جوانان، صلح و امنیت
• داوطلبی فراگیر جوانان
• سلامت: گروه کاری H۶ + در مورد سلامت نوجوانان
• کاهش خطر بلایا: همکاری با جوانان برای تاب‌آوری
• امور بشردوستانه: پیمانی برای جوانان در اقدامات بشردوستانه
• اشتغال: ابتکار جهانی برای مشاغل شایسته برای جوانان
• توسعه پایدار شهری
• مهاجرت: انجمن جوانان مهاجرت
• انرژی پایدار: جوانان، مرکز انرژی پایدار
• آموزش: کمیته راهبری آموزش SDG ۲۰۳۰،
۴-برنامه جهانی اقدام برای جوانان (World Programme of Action for Youth -WPAY)
در سال ۱۹۹۵، سازمان ملل متحد با تصویب برنامه جهانی اقدام برای جوانان، تعهد خود را نسبت به جوانان مجدداً تأیید کرد. این اولین چارچوب جهانی در نوع خود بود - که راهنمایی‌های عملی برای اقدام ملی و حمایت بین‌المللی برای بهبود زندگی جوانان ارائه می‌دهد.این برنامه 15حوزه اولویت‌دار حیاتی برای رفاه و توانمندسازی جوانان را مشخص می‌کند، که برنامه راه بسیاری از سازمان‌های مردم‌نهاد حوزه جونان نیز می‌باشد. هر یک از پانزده حوزه اولویت‌دار شناسایی شده توسط جامعه بین‌المللی بر اساس مسائل اصلی، اهداف خاص و اقداماتی که توسط بازیگران مختلف برای دستیابی به آن اهداف پیشنهاد شده است، ارائه شده است. پانزده حوزه اقدام که توسط جامعه بین‌المللی شناسایی شده‌اند در حوزه‌های آموزش، اشتغال، گرسنگی و فقر، سلامت، محیط زیست، سوء مصرف مواد، عدالت نوجوانان، فعالیت‌های اوقات فراغت، دختران و زنان جوان و مشارکت کامل و مؤثر جوانان در زندگی جامعه و تصمیم‌گیری، و همچنین جهانی شدن، فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات، اچ‌آی‌وی/ایدز و درگیری‌های مسلحانه و مسائل بین نسلی، هستند.
سازمان‌های مردم‌نهاد متمرکز بر جوانان (youth NGOs)
سازمان‌های مردم نهاد متمرکز بر جوانان، سازمان‌های غیردولتی هستند که به طور خاص جوانان، معمولاً بین ۱۵ تا ۲۴ سال، را هدف قرار داده و با آنها همکاری می‌کنند تا به مسائلی که آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بپردازند. این سازمان‌ها اغلب بر حوزه‌هایی مانند آموزش، اشتغال، سلامت و شمول اجتماعی تمرکز دارند . انواع رایج سازمان‌های مردم‌نهاد متمرکز بر جوانان شامل سازمان‌هایی است که بر آموزش و سوادآموزی، توانمندسازی جوانان و توسعه مدیریت، سلامت و رفاه، اشتغال و کارآفرینی و شمول اجتماعی و توسعه جامعه تمرکز دارند. این سازمان‌ها ممکن است در سطح محلی، ملی یا بین‌المللی فعالیت کنند.
سازمان‌های مردم‌نهاد متمرکز بر جوانان از طریق روش‌های مختلفی از جمله کمپین‌های حمایتی و آگاهی‌بخشی، آموزش مهارت‌ها و ظرفیت‌سازی، برنامه‌های مربیگری و مشاوره، اطلاع‌رسانی و تعامل با جامعه و ارائه منابع و خدمات پشتیبانی به مسائل محلی جوانان می‌پردازند. این سازمان‌ها اغلب با همکاری جوامع محلی، سازمان‌های دولتی و سایر ذینفعان برای رسیدگی به نیازهای خاص جوانان در منطقه خود فعالیت می‌کنند.
شبکه «یونگو» (YOUNGO): شبکه «یونگو» (YOUNGO) که مخفف ان‌جی او‌ی جوانان است یکی از سازمان‌های بین‌المللی غیردولتی مطرح در حوزه جوانان است که شریک اجرایی برنامه‌های «کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد در مورد تغییرات اقلیمی» یعنی (UNFCCC) نیز به حساب می‌آید. یونگو یک شبکه جهانی و پویا از فعالان و سازمان‌های مردم‌نهاد جوانان است که در شکل‌دهی به سیاست‌های بین دولتی در مورد تغییرات اقلیمی مشارکت دارند. چشم‌انداز یونگو توانمندسازی کودکان و جوانان برای اقدام و تلاش برای افزایش مهارت‌ها و ظرفیت آنها برای پیشبرد اقدامات و سیاست‌های اقلیمی لازم در تمام سطوح به سمت آینده‌ای با آب و هوای عادلانه و قابل زیست است. سازمان‌های جوانان عضو یونگو با شرکت و تعامل در کنفرانس‌های تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد پروژه‌های تغییرات اقلیمی در سطوح محلی و ملی ترویج می‌دهند.
سازمان مردم نهاد « آینده در دست ماست» ( Future in Our Hands): «آینده در دستان ماست»، یک شبکه اروپایی از سازمان‌های مردم‌نهاد جوانان است که حول ایده ارتقای آموزش و آگاهی اروپایی در بین جوانان و به طور کلی در بین جامعه، حمایت از مردم، کمک به افرادی که فرصت‌های کمتری در ادغام اجتماعی خود دارند، فعال‌تر کردن مشارکت جوانان در زندگی عمومی و تقویت اصول جامعه مدنی و دموکراسی متحد شده‌اند. این شبکه سازمان‌های مردم نهاد را تشویق می‌کند تا در موضوعات مخلف وارد میدان شده و برای بهبود وضعیت جوانان اقدام کنند:
- اجرای مطالعات و آموزش‌های مشترک برای کمک به مقامات محلی در مورد مسائل مربوط به منافع عمومی؛
- توسعه همبستگی و ترویج تحمل در بین مردم، تشویق مشارکت عمومی و تقویت ارتباط بین گروه‌های محلی، مدارس، مشاغل و مقامات شهری،
- تحریک مشارکت جوانان برای مشارکت در فعالیت‌های مربوط به توسعه شخصی و اجتماعی، فعالیت‌هایی برای سازگاری اجتماعی جوامع جوانان حاشیه‌نشین،
- انجام کارهای فعال برای توسعه اجتماعی پایدار و اصول دموکراتیک برای ارتقای جامعه مدنی.
- تلاش برای اقدام و اقداماتی برای بازیابی و بهبود کیفیت محیط زیست.
- بهبود رفاه افراد معلول - پذیرش آنها و یافتن جایگاهی در خانواده در یک حلقه از همسالان، همکاران، دوستان و بخش میانی جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند.
- تضمین محیطی پذیرا و دلگرم‌کننده برای کودکان و نوجوانان دارای معلولیت.
- مقابله با پدیده‌های اجتماعی منفی که در محیط جوانان شیوع پیدا می‌کنند، مانند: جرم، پرخاشگری، اعتیاد، فحشا، بیگانه‌هراسی و موارد دیگر.
سخن پایانی: جوانان، نیروی محرک تغییر و امید برای آینده
سازمان‌های مردم‌نهاد متمرکز بر جوانان، بیش از آنکه صرفاً ارائه‌دهنده خدمات باشند، سکوی پرتاب توانمندی‌ها و صدای نسل آینده هستند. نمونه‌های موفق جهانی مانند شبکه یونگو (YOUNGO) در عرصه تغییرات اقلیمی و شبکه اروپایی «آینده در دست ماست» در حوزه‌های اجتماعی، نشان می‌دهند که جوانان نه تنها مصرف‌کنندگان سیاست‌ها، بلکه طراحان فعال راه‌حل‌ها هستند. این سازمان‌ها با تمرکز بر آموزش، شمول اجتماعی، سلامت، محیط زیست و توانمندسازی، به جوانان می‌آموزند که چگونه چالش‌های محلی و جهانی را به فرصت‌های تحول‌آفرین تبدیل کنند. سرمایه‌گذاری بر این نهادها، در واقع سرمایه‌گذاری بر آینده‌ای است که در آن جوانان نه به عنوان «مسئله»، بلکه به عنوان سازندگان صلح، پایداری و عدالت شناخته می‌شوند. قدردانی از این تلاش‌ها و تقویت همکاری‌های فرابخشی میان دولت‌ها، بخش خصوصی و جامعه مدنی، گامی ضروری برای ساختن جهانی انعطاف‌پذیر و عادلانه است؛ جهانی که جوانان در قلب آن، پیشگامان تغییر خواهند بود.
زهرا میرابیان
منابع: