به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، بسیاری از خیریه‌های محیط‌زیست در سطح جهان، موضوع بازیافت را در اولویت فعالیت‌های خود قرار داده‌اند. این موسسات معمولاً در سه چهار سطح مسئله بازیافت را مورد توجه قرار می‌دهند: 1- ترویج و آگاهی‌بخشی 2- پشتیبانی 3- کمک در جمع‌آوری و اهدا  و 4- مشارکت در بخش صنعت بازیافت. 

 هدف خیریه‌هایی که در عرصه بازیافت فعال هستند معمولاً حفاظت از محیط‌زیست از طریق بازیافت است. اما از آن‌جا که در مفاهیم توسعه پایدار، توسعه با منفعت اقتصادی همراه است، این خیریه‌ها در امر بازیافت نفع اقتصادی آن را نیز برای جامعه محلی و هدف مد‌نظر خود قرار می‌دهند. خیریه‌های فعال در عرصه بازیافت، با شعار، «از سیاره زمین حمایت کنید و با بازیافت برای امور خیریه پول جمع آوری کنید». بازیافت را راهی  برای رسیدن به توسعه‌پایدار  می‌دانند و  از فعالیت خود به عنوان پایه و اساس  محیط زیست پایدارتر و یک جامعه عادلانه یاد می‌کنند. 

ظرفیت‌سازی، آموزش، ارزیابی تأثیرات

خیریه‌های زیست‌محیطی یا سازمان‌های غیردولتی فعال در امر بازیافت با تکیه بر سه رکن اصلی: ظرفیت‌سازی، آموزش و اندازه‌گیری تأثیرات اجتماعی به اهداف مورد نظر خود دست می‌یابند. ظرفیت‌سازی به آن‌ها  کمک می‌کند تا بازیافت را با شیوه‌های اصولی و  با استفاده از ابزارها و با بهره‌گیری از مشاوره، بهتر انجام دهند تا بتوانند اطمینان حاصل کنند که سود و منفعت مالی نیز در آن به طور قطعی وجود‌ داشته باشد. با کاهش هزینه‌های غیرضروری مدیریت زباله و ایجاد بازده قابل‌توجه، در نهایت می‌توانند برنامه‌های خیریه خود را تأمین مالی کنند و از درآمد خود سالانه به میلیون‌ها آسیب‌پذیر کمک کنند.

 آموزش جامعه هدف به خیریه یا سازمان غیردولتی کمک می‌کند تا الهام‌بخش باشد و راهی ساده و عملی را برای بازیافت انتخاب کند. آموزش همچنین می‌تواند خرید و مصرف به مردم، را تغییر دهد. 

 خیریه‌ها یا سازمان‌های غیردولتی فعال در عرصه بازیافت در سطح جهان، همچنین با ارزیابی تأثیرات اجتماعیِ پروژه‌های خود، اقداماتشان را ارزیابی می‌کنند. از آن‌جا که بازیافت فرایندی است که طی آن جامعه و محیط‌زیست به صورت همزمان درگیر می‌شوند، آن‌ها با جمع‌آوری داده‌های خود می‌توانند میزان تأثیرگذاری خود را در جامعه و محیط‌زیست مرتباً ارزیابی کنند.

مفهوم اقتصاد چرخشی (circular economy)

اقتصاد چرخشی (دَوَرانی) یا همان circular economy نقطه تلاقی همکاری خیریه‌های محیط‌زیستی فعال در عرصه بازیافت با دولت است. اقتصاد چرخشی یا اقتصاد دورانی، مدلی از تولید و مصرف است که اغلب به آن Circularity نیز گفته می‌شود. این اقتصاد، مدلیست که هدف آن کم‌کردن پسماندها و بهترین استفاده از منابع است. این رویکردِ بازسازی‌کننده در مقابل رویکرد سنتی اقتصاد خطی قرار می‌گیرد.  

 اقتصاد چرخشی، ایده‌های قدیمی درباره «ضایعات» را کنار می‌زند. به طور سنتی، سیستم اقتصادی ما رویکردی خطی برای تولید، مصرف و دفع کالا دارد. محصولات با استخراج مواد خام ایجاد و برای یک هدف واحد و برای مدت کوتاهی استفاده می‌شوند. در پایان این دوره، آن‌ها معمولاً به عنوان زباله به محل دفن زباله می‌روند که پس از آن باید مدیریت و دفع شوند. اقتصاد چرخشی تولید و مصرف را به عنوان یک چرخه می‌بیند، جایی که کالاهایی که تولید می‌شوند برای مدت طولانی‌تری مورد استفاده قرار می‌گیرند. 

  خیریه‌های فعال در عرصه بازیافت به دولت‌ها کمک می‌کنند تا استفاده مجدد و بازیافت را در همه سطوح تأمین مالی کنند و اینگونه انگیزه خیریه‌ها برای بازیافت بیشتر می‌شود. از سوی دیگر این تعامل مستقیم با دولت سبب می‌شود تا با طراحی محصولات برای افزایش چرخه عمر آن‌ها از طریق استفاده مجدد، دولت منابع خود را به حداکثر برساند. منفعت اقتصاد چرخشی بازیافت برای دولت و مردم تنها به حفاظت از محیط‌زیست محدود نمی‌شود بلکه به  ایجاد شغل و توسعه منطقه منجر می‌شود و با صرفه‌جویی در هزینه‌ها، کمک و سرمایه گذاری و  تاثیر اجتماعی را تسهیل می‌کند.

 خیریه‌ها یا سازمان‌های غیر‌دولتی به عنوان واسطه عمل می‌کنند تا همکاری و مشارکت بین کسب‌وکارها، دولت‌ها و  مؤسسات تحقیقاتی در عرصه اقتصاد چرخشی تقویت شود. آن‌ها ذینفعان مختلف را  گرد هم می‌آورند و تبادل دانش، نوآوری و توسعه راه‌حل‌های پایدار را تسهیل  می‌کنند. مشارکت سازمان‌های غیردولتی در ترویج اقتصاد دایره‌ای فواید بسیاری را به همراه دارد، که مهم‌ترین آن به شرح زیر است:

• افزایش نوآوری و خلاقیت در طراحی محصول و سیستم پایدار
• افزایش بهره وری منابع و کاهش تولید زباله
• ایجاد شغل و رشد اقتصادی در بخش های سبز
• بهبود پایداری کلی محیط زیست
• رشد اقتصادی پایدار

 برای مثال، در سال 2019، «بنیاد الن مک آرتور» تخمین زد که گذار به اقتصاد چرخشی می‌تواند تا سال 2025 سالانه 700 میلیارد دلار پس‌انداز اقتصادی خالص ایجاد کند. همچنین، یک مطالعه توسط شورای بین‌المللی تجارت برای توسعه‌ پایدار نشان داد که مشاغلی که با سازمان‌های غیردولتی در زمینه اقتصاد چرخشی همکاری می‌کنند به طور متوسط 50 درصد افزایش در بهره‌وری منابع داشته‌اند.

نمونه‌های موفق اقتصاد چرخشی بازیافت

 بنیاد آسیا (Asia Foundation)، یک سازمان توسعه بین‌المللی غیردولتی است که متعهد به بهبود زندگی و گسترش فرصت‌ها در سراسر آسیا و اقیانوسیه است. این بنیاد خیریه در یکی از پروژه‌هایش در کامبوج در سال جاری و با انجام شیوه جدیدی در امر بازیافت توانسته‌ به اقتصاد چرخشی بازیافت کمک کنند. بنیاد آسیا با همکاری سازمان‌های غیردولتی محلی و سازمان ملی «آموزش محیط زیست و بازیافت» کامبوج (COMPOSTED) و  انجام مشاور با کارخانه بازیافت پلاستیک، توانسته‌ است راه‌حلی پایدار در جمع‌آوری و بازیافت بطری‌های مصرف‌شده این کشور ارائه دهد. 

 این بنیاد، با  جلب حمایت مالی شرکت کوکاکولا، توانسته است پروژه‌ای را برای تقویت بازیافت پلاستیک PET (پلی اتیلن ترفتالات) در کامبوج اجرا کند. در این راستا، برای کاهش زباله‌های پلاستیکی و بهینه‌سازی زنجیره بازیافت بطری PET، شرکت‌های بازیافت و فروشگاه‌هایی برای دریافت بطری‌های مصرف‌شده در استان‌های «پنوم پن» و «باتامبانگ» کامبوج تأسیس شده‌ است. با آموزش جامع، که از طرف دولت و با مشارکت این بنیاد انجام می‌شود، فروشگاه‌های بازیافت به مهارت‌هایی مجهز می‌شوند تا مواد PET بازیافتی را درجه‌بندی، مرتب‌سازی، تمیز کنند  و حمل و نقل موثرتر و سودآورتر انجام دهند و زنجیره تأمین را تقویت کنند.

 در نمونه موفق دیگر در استرالیا، یک موسسه به نام بازیافت خیریه استرالیا «Charitable Recycling Australia»، با طرح‌های نو‌آورانه به انجام فعالیت‌ زیست‌محیطی با تاکید بر اقتصاد چرخشی بازیافت، می‌پردازد. این موسسه طرح‌های مختلفی را در این راستا مد‌نظر دارد. یکی از فعالیت‌های موثر این خیریه استرالیایی همکاری با دولت در زمینه طراحی سیاست ملی بازیافت لباس و  منسوجات بوده است. منسوجات و  پوشاک منبع ارزشمندی در اقتصاد استرالیا هستند، اما اکثریت قریب به اتفاق محصولاتی که استفاده نمی‌شوند بدون بازیافت و استفاده مجدد به محل دفن زباله ختم می‌شوند. 

 این مجموعه، به اندازه‌گیری حجم بازیافت، با استفاده از اپلیکشن مخصوص می‌پردازد و یا با راه‌اندازی فروشگاه خیریه، محصولات بازیافتی خود را به فروش می‌رساند. این موسسه با ارزیابی عملکرد خود و مشارکت با شرکای غیردولتی دیگر به ترویج استفاده مجدد یا تعمیر می‌پردازد. 

یادداشت از نرگس اسفندیاری و زهرا میرابیان

منابع:

 بنیاد آسیا

موسسه خیریه بازیافت

موسسه  US FUNDRAISING IDEAS

سایت اتحادیه اروپا
موسسه Utilities One