به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، میزگرد «دانشمندان اخلاق و مسئولیت اجتماعی؛ دکتر علیرضا یلدا، دکتر پروانه وثوق، دکتر آلنوش طِریان»، دوشنبه 9 بهمن‌ماه، به همت انجمن ایرانی «اخلاق در علوم و فناوری» و با سخنرانی دکتر مینو محرز؛ متخصص بیماری‌های عفونی و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، دکتر میثم جعفرپور؛ دانش‌آموختۀ اخترفیزیک و پژوهشگر نجوم و علوم فضایی و سعیده قدس؛ نویسنده و کارآفرین و مدیرعامل مؤسسۀ خیریه محک برگزار شد.

 در ابتدا مجری و تسهیل‌گر نشست به شرح نشست‎‌های انجمن ایرانی اخلاق در علم و فناوری در دو ماه اخیر پرداخت. وی بیان کرد: در حالی‌ که برنامه‌های ماه پیش پیرامون شخصیت‌های علمی و مسئولیت اجتماعی اختصاص داشته است، در ماه اخیر همۀ نشست‌ها حول محور دانشمندان اخلاق‌گرا و مسئولیت اجتماعی ترتیب داده شده است. وی دکتر «علیرضا یلدا»، دکتر «پروانه وثوق» و دکتر «آلنوش طِریان» را از بزرگترین اساتید علمی و اخلاقی دوره معاصر ایران برشمرد که به همین مناسبت یکی از نشست‌های انجمن پیرامون زندگی و فعالیت‌های آن‌ها برگزار شده است.

 سخنران نخست میزگرد، دکتر مینو محرز؛ متخصص بیماری‌های عفونی و استاد دانشگاه علوم‌پزشکی تهران بود که پیرامون زندگی و منش دکتر علیرضا یلدا سخنرانی کرد. محرز همه دستاوردهای خود را محصول استادانش به خصوص دکتر یلدا دانست که به همه دانشجویانش عشق به ایران و انسانیت را آموخته است.

محرز با نقل خاطرات دوره دانشجویی‌اش، از دکتر یلدا به عنوان استادی عالی با روشی حکیم‌وار یاد کرد که جدای از علم، به دانشجویان خود درس انسانیت نیز می‌داد. از دانشجویان می‌خواست خود را مانند قطره‌ای در دریا فرض کنند و از این توهم بیرون بیایند که افراد مهمی هستند. همچنین به آن‌ها توصیه می‌کرد که شانه‌هایشان را محکم کنند و به دانشجویان بعدی خود اجازه دهند که بر دوش آن‌ها ایستاده تا به مراتب عالی‌تر دست یابند.

 دکتر «علیرضا یلدا» مطب‌دار نبود و به آموزش می‌اندیشید

 به‌باور این متخصص بیماری‌های عفونی، دکتر یلدا از مطب‌داری بیزار بود و با وجود اینکه امکان و پیشنهاد مقام و مناصب اجرایی را داشت ترجیح می‌داد تنها در محیط دانشگاهی کار کند و به دانشجویان توصیه می‌کرد تا تنها زیبایی ببینند و با عشق قدم در راه بگذارند. به گفته این استاد دانشگاه، دکتر یلدا با اشاره به نقش مشکلات خانوادگی، اجتماعی و روانی، از دانشجویان خود می‌خواست که با صبوری به سخنان بیماران گوش بدهند و بگذارند آن‌ها سخن‌ بگویند.

 دکتر محرز در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به رَخت‌بربستن اخلاق از جامعه، از تفاوت پزشکی با بازار سخن گفت و با اشاره به یکی از تجربیات خود و مقایسه آن با منش دکتر یلدا، از همه دانشجویان پزشکی خواست تا با علاقه به تحصیل و کار بپردازند.

تصویری از مرحوم دکتر علیرضا یلدا

 به دانشجویانش عشق را می‌آموخت

 این استاد بازنشسته دانشگاه علوم پزشکی تهران در پاسخ به پرسش مجری نشست درباره واکنش دکتر یلدا به رویدادهای سال‌های اخیر، از بی‌میلی آن استاد فقید برای درآمیختن فضای کار و سیاست سخن گفت و اضافه کرد: او به دانشجویان خود عشق را می‌آموخت و از آن‌ها می‌خواست نسبت به شرایط سیاسی بی‌اعتنا باشند. او خود را مرهون آموزش‌های دکتر یلدا معرفی کرد و اشاره کرد با وجود اینکه دکتر یلدا هیچ‌وقت به طرف وزارت بهداشت نرفت اما او ترجیح داده است برای کمک به جوان‌ها که سرمایه‌های ایران هستند به کار اقدام نماید. 

 همچنین دکتر محرز در پاسخ به دو سؤال از سوی دکتر مصطفی معین، رئیس هیئت‌مدیره انجمن اخلاق در علم و فناوری و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره رمز موفقیت دکتر یلدا و اینکه چطور می‌توان یلداهای جدیدی پرورش داد، از شرایط فعلی حاکم بر دانشگاه‌های علوم پزشکی به خصوص دانشگاه علوم پزشکی تهران انتقاد کرد و گفت: برخی مسئولان، عشق را در دل همه خفه کرده‌اند تا جایی که او حتی رغبت رفتن به بیمارستان امام خمینی که آن را خانه دوم خود می‌داند، ندارد. به گفته او در شرایط کنونی همه پیشکسوتان دلگیر هستند و چنانچه تغییری در اوضاع رخ ندهد، امیدی برای پرورش یلداهای جدید نیست.

 محرز ضمن اشاره به پدیدۀ مهاجرت پیشکسوتان پزشکی از ایران، از اضمحلال دانشگاه سخن گفت و پدیدۀ فرار مغزها را وحشتناک خواند. او مغز جوانان را سرمایه ایران خواند و از افزایش آمار خودکشی در میان جوانان به صورت عام و به صورت خاص در میان دانشجویان پزشکی، ابراز نگرانی کرد.

 سخنران دوم نشست دکتر میثم جعفرپور؛ دانش‌آموخته اخترفیزیک و پژوهشگر نجوم و علوم فضایی بود که به جای دکتر سعدالله نصیری قیداری؛ دکترای فیزیک و استاد دانشگاه شهید بهشتی که قرار بود در این برنامه سخنرانی کند، به ارائه دیدگاه‌های خود پیرامون دکتر آلنوش طریان پرداخت. 

یادکردی از مادر ستاره‌شناسی ایران

 او سخنان خود را در دو بخش عرضه کرد؛ در قسمت نخست به ارائه شرحی کوتاه از زندگی و زمانه دکتر طریان پرداخت و در قسمت دوم، از حیث مسئله مسئولیت اجتماعی با تکیه بر کارنامه این استاد فقید به بیان نکاتی پرداخت. 

 به گفته این پژوهشگر، دکتر آلنوش طریان در سال 1299 خورشیدی در خانواده‌ای اهل هنر، مقارنِ جنگ جهانی اول که کشور در اشغال متفقین بود متولد شد. در این زمان که مردم با بحران‌هایی چون خشکسالی و عملکرد ناکارامد دولت قاجاریه دست به گریبان بودند و به قول جمال‌زاده دچار سه شوالیه سیاه؛ وبا، قحطی و آنفولانزای اسپانیایی نیز شده بودند، در مدرسه ارامنه و زرتشتیان تحصیل کرد و در سال 1326 موفق به کسب مدرک کارشناسی رشته فیزیک از دانشگاه تهران شد. از سال 1327 به عنوان متصدی آزمایشگاه در دانشگاه تهران شروع به کار کرد و پس از مخالفت دکتر محمود حسابی با اعطای بورس دولتی به او، با هزینه شخصی برای تحصیل در دوره دکتری فیزیک به پاریس رفت و در سال 1335 موفق به کسب مدرک دکتری از دانشگاه سوربن شد.

تصویری از مرحوم دکتر آلنوش طریان

 این پژوهشگر ضمن انتقاد از شایعات پیرامون رابطه شاگرد و استادی دکتر طریان و ماری کوری، به سابقه آشنایی او با ایرن کوری دختر ماری کوری اشاره کرد که تنها مدت زمان کوتاهی رخ داده است. 

 وقف خانه و اهدای کتاب؛ جلوه‌هایی از مسئولیت اجتماعی دکتر «آلنوش طِریان»

 بخش دوم سخنان دکتر جعفرپور پیرامون مسئولیت اجتماعی دانشمندان اختصاص داشت که در آن او نقش اندیشمندان در تربیت نیروی متخصص و انتقال دانش را بسیار بااهمیت توصیف کرد و در گام بعدی از اهمیت کمک آن‌ها در توسعه و پیشرفت کشور سخن به میان آورد و از احداث نخستین رصدخانه مدرن ایران به دست دکتر طریان در دانشگاه تهران یاد کرد. جعفرپور با ابراز افسوس نسبت به تخریب این رصدخانه قدیمی در سال 1383 و در زمان احداث راست‌گرد اتوبان حکیم به امیرآباد، آن را به عنوان یکی از مواریث فرهنگی و معنوی ایران به حساب آورد.

 آخرین نمود مسئولیت اجتماعی دکتر طریان که این پژوهشگر به آن اشاره کرد، وصیت او برای وقف منزل مسکونی خود برای سکونت دانشجویان ارمنی و اهدای کتاب‌های خود به کتابخانه ملی برای استفاده عموم بود. به گفته او، طریان در 90 سال پیش، به خوبی از عهده ایفای نقش خود به عنوان پژوهشگر برآمده و علی‌رغم زن بودن و ارمنی‌بودن، قادر به ارائه حرکتی پیش‌رو در راه پیشرفت و توسعه کشور بوده است.  

 سعیده قدس؛ نویسنده، کارآفرین و از بنیانگذران مؤسسه خیریه محک، آخرین سخنران این نشست بود که درباره دکتر پروانه وثوق؛ فوق تخصص خون و سرطان‌شناسی کودکان، رئیس اسبق هیئت‌امنای بیمارستان محک و عضو فقید فرهنگستان علوم پزشکی ایران سخنرانی کرد.

 حفظ حرمت خانواده بیماران سرطانی؛ میراث دکتر «پروانه وثوق»

 قدس با اشاره به بحران غزه و وضعیت ناگوار اخلاق در جهان، از اینکه عده‌ای در انجمن اخلاق در علم و فناوری روی این موضوع تأکید دارند، ابراز خشنودی کرد. او دکتر وثوق را زنی برآمده از خانواده‌ای مرفه توصیف کرد که زندگی‌ای درویش‌مآبانه را برگزید و خالی از هر مَنیّتی بود. قدس با اشاره به منش این استاد فقید، خیریه محک را سرشار از میراث دکتر وثوق دانست و به تأکید او برای حفظ حرمت خانواده بیماران سرطانی اشاره کرد. 

تصویری از مرحوم دکتر پروانه وثوق

 بنیان‌گذار خیریه محک، از غیرت و حس سرشار مسئولیت اجتماعی دکتر وثوق حکایت کرد و ضمن نقل خاطراتی، او را فرشته‌ای بی‌بدیل دانست که قادر بود با صلابت اما مهربان، رضایت خانواده بیماران برای انجام رهنمودهای خود را بگیرد. 

 قدس در بخش دیگری از سخنان خود، اتصال به موج علمی درمان بیماران سرطانی را از جمله آرزوهای وثوق دانست و به این نکته اشاره کرد که در حال حاضر این امکان فراهم شده است که در برخی پرونده‌های پیچیده از کمک و همفکری متخصصان کشورهای دیگر به صورت آنلاین برخوردار شویم. او از وثوق به عنوان «مادر ترزای ایران» یاد کرد و ابراز امیدواری کرد که آینده ایران امیدبخش باشد.

گزارش از زهرا حاتمی