«نیک‌آوا» اولین پادکست ایرانی است که به موضوع نیکوکاری و امر خیر می‌پردازد و سعی دارد ضمن ارائه نگرشی نو به جامعه ایرانی در حوزه امر خیر، به شناساندن افراد تأثیرگذار در این حوزه نیز کمک کند. دومین قسمت از مجموعه تولیدات «نیک‌آوا» به موضوع «روانشناسی و نیکوکاری» اختصاص دارد. متن این پادکست و اجرای آن بر عهده مجید غلامی و انسیه افغان بوده است. نویسندگان در این قسمت (اپیزود) تلاش می‌کنند تا به بررسی ارتباط میان روانشناسی و نیکوکاری بپردازند. 

فواید نیکوکاری

 تأثیرات کار نیک بر فرد نیکوکار نخستین مسأله مطروحه در این قسمت است. به نظر غلامی و افغان، انجام کار نیک به توانمندی شخصیتی فرد نیکوکار می‌انجامد، هوش اجتماعی او را بالاتر می‌برد، به فرد این امکان را می‌دهد که در قبال وظایف اجتماعی خود، مسئولیت‌پذیری بیشتری نشان دهد. افزایش قدرت تصمیم‌گیری درست در رویدادها، مثبت‌اندیشی و افزایش اعتماد به‌نفس از دیگر مزایای کار نیک است.

 نویسندگان، ضمن نقل جمله‌ای از گاندی: «فقر، بدترین نوع خشونت است»، از محروم‌ماندن نیازمندان از حقوق اولیه خود سخن می‌گویند و آن را نوعی از خشونت تلقی می‌کنند. آنها نگاه ابزاری به نیازمندان به قصد ارضای حس رضایت خود را بدترین نوع نگاه به فقرا دانسته، آن را راهی برای دستیابی به امیال بیمارگونه فرد به اصطلاح نیکوکار به شمار می‌آورند و در مقابل تلاش می‌کنند به شنونده گوشزد کنند که بخشندگی لزوماً جنبه مادی ندارد و می‌تواند حس عدم تعلق و بیگانگی با جامعه را از خاطر نیازمندان بزداید و آن‌ها را از زاویه انزوا و گوشه‌گیری بیرون بیاورد.

 غلامی و افغان ضمن اذعان به این نکته که: «با انجام کارهای خیر و عام‌المنفعه، می‌توان در برابر برخی تأثیرات منفی پولدار بودن از خود محافظت کرد.» به این واقعیت مهم اشاره می‌کنند: «اینکه چه کسی ضعیف یا قدرتمند است، دائماً در حال تغییر است». آن‌ها دست‌گیری از نیازمندان را سبب‌ساز رشد و تعالی فرد می‌دانند و آن را دستوری از سوی وجدان و فطرت آدمی تلقی می‌کنند.

 در ادامۀ این پادکست، مثال‌هایی از رفتارهای نیکوکارانه و هم‌نوع‌دوستی حیوانات آمده است. کمک کلاغ‌ها برای نجات جوجه‌کلاغ‌های اسیرشده و حمایت خفاش‌ها از هم‌نوع گرسنۀ خود، از این جمله است.

 اپیزود «روانشناسی و نیکوکاری» یکی از مهم‌ترین عوامل از بین بردن مشکلات اجتماعی را «حمایت اجتماعی» معرفی می‌کند. به نظر پژوهشگران این پادکست، «انسان ذاتاً موجودی اجتماعی است و به کمک‌های اجتماعی نیاز دارد. سلامت و بهداشت روانی به شرایط فیزیکی و روانی جامعه بستگی دارد که باعث می‌شود میان نیازهای ذاتی و روانی شخص، تعادل برقرار شود». از طرف دیگر، خودشکوفایی فرد با میزان امنیت نسبی افراد جامعه نسبتی مهم و تعیین‌کننده دارد که سبب می‌شود «اگر شرایط جامعه مهیّا باشد، فرد می‌تواند کارهای خیلی بهتری برای جامعه بکند».

آموزش نیکوکاری به کودکان

 در بخش دیگری از این اپیزود به ضرورت آموزش همدلی به کودکان اشاره شده و از مزایای آن سخن رفته است. غلامی و افغان بر این باورند که: «باید همدلی را به کودکان آموزش دهیم تا در شخصیت آن‌ها این رفتار پرورش داده شود تا در بزرگسالی به این باور برسند که نیکوکاری، جزئی از وظایف انسان است نه یک کار خاص». به نظر آن‌ها از دیدگاه «روانشناسی کودک»، کودک با خودپرستی کامل شروع به عمل می‌کند و در این مرحله جز لذّت خود به چیز دیگری نمی‌اندیشد اما تربیت، علیه این خودپرستی وارد عمل شده، کودک را با مفهوم نوع‌دوستی آشنا می‌کند و به او می‌آموزد که میان نفع خود و دیگران توازن برقرار کند و حتی گاهی نفع شخصی خود را نادیده بگیرد یا بدون فکر درباره آن، اقدام به انجام کاری کند. 

 در نهایت، محققان این پادکست بر این باورند که کار نیک، با افزایش و گسترش احساس خوشبختی و رفاه در میان همه افراد جامعه، به پیشرفت اجتماعی کمک می‌کند.

گزارش از زهرا حاتمی