به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، آلایندگی زیست‌محیطی ناشی از تولید لباس‌ها به دلایل متعددی از جمله استفاده بی‌رویه از منابع آب، استفاده از مواد شیمیایی مضر و تولید زباله‌های نساجی بروز می‌کند. در این میان، جامعه مدنی و سازمان‌های خیریه می‌توانند نقش مهمی در کاهش این آلایندگی ایفا کنند. 

 این نهادها با ترویج آگاهی‌های اجتماعی درباره عواقب محیط‌ زیستی مصرف بی‌رویه لباس، تشویق به خرید لباس‌های پایدار و دست‌ دوم و راه‌اندازی برنامه‌های بازیافت و اهدای لباس، می‌توانند به تغییر نگرش‌ها و رفتارهای مصرف‌کنندگان کمک کنند. همچنین، سازمان‌های خیریه با جمع‌آوری و توزیع لباس‌های اضافی به نیازمندان، ضمن کاهش زباله‌های نساجی، به ترویج فرهنگ مصرف مسئولانه و حمایت از قشرهای آسیب‌پذیر جامعه می‌پردازند.

 در استرالیا، سالانه 250 میلیون شلوار جین، یعنی حدود 200 هزار تُن پارچه، به خیریه‌ها اهدا می‌شود. به همین میزان، 200 هزار تن دیگر از این لباس‌ها به محل‌های دفن زباله منتقل می‌شود. در این گزارش می‌خواهیم بدانیم شلوارهای جین قدیمی پس از اهدا چه سرنوشتی پیدا می‌کنند و مصرف‌کنندگان چگونه می‌توانند در کاهش زباله نقش ایفا کنند؟

 قاعده طلایی اهدا

 استانداردهای مرتبط با لباس‌های قابل فروشِ مجدد در استرالیا بسیار بالا است. یک قاعده مفید هنگام پاکسازی کمد این است که بپرسید آیا می‌توانید این لباس را به دوستی هدیه دهید یا خیر. اگر اهدا به طور مستقیم به یک فروشگاه خیریه انجام شود، کارکنان لباس‌ها را بررسی کرده و تعیین می‌کنند کدام‌یک می‌تواند به‌طور مستقیم برای فروش به قفسه‌ها منتقل شود. لباس‌های غیرقابل فروش به یک مرکز توزیع ارسال می‌شود.

 پیتر آلن؛ مدیر اجرایی بنیاد ترویج و اجرای راه‌ حل‌های پایدار زیست‌محیطی (ReFuture) بیان می‌کند که حدود 16 درصد از اقلام ارسال‌شده به این مراکز، نگهداری و به‌طور محلی به فروش می‌رسند. ویرجینیا بوید؛ از مدیران وینی‌ز در نیو ساوت ولز می‌گوید که اگر اهدا مستقیماً به فروشگاه‌ها صورت گیرد، این میزان می‌تواند به 40 یا 50 درصد افزایش یابد؛ چراکه شرایط آب‌وهوایی بر لباس‌هایی که در خارج رها می‌شوند، تأثیر منفی دارد.

 بهترین راه برای دور انداختن لباس‌های غیرقابل استفاده، استفاده از خدمات جمع‌آوری شرکت‌هایی مانند آپارل Upparel (یک شرکت استرالیایی است که بر روی بازیافت پارچه و مد پایدار تمرکز دارد) یا شرکت‌های بازیافت‌کننده پارچه در استرالیا است.

 سرنوشت لباس‌های اهداشده

 اما بیشتر لباس‌ها پس از اهدا به کجا می‌روند؟ لباس‌هایی که برای فروش مجدد انتخاب نمی‌شوند، به تأسیسات مرکزی برای تفکیک و طبقه‌بندی فرستاده می‌شوند. طبق گزارش شورای مد استرالیا (AFC)، این سامان‌دهی می‌تواند به‌طور قابل توجهی ارزش هر لباس را افزایش دهد. بدون سامان‌دهی، ارزش هر لباس حدود 20 تا 25 سِنت است؛ در‌حالی‌که این مقدار با سامان‌دهی به 80 تا 85 سنت می‌رسد.

 این گزارش همچنین نشان می‌دهد که در مراحل تفکیک و دسته‌بندی، حدود 14 درصد از اهداها به دلیل کثیفی یا پارگی غیرقابل استفاده تشخیص داده‌شده و به محل‌های دفن زباله فرستاده می‌شوند. باقی‌مانده، حدود 100 هزار تُن از این لباس‌ها، توسط تأسیسات بزرگ تفکیک و دسته‌بندی در خارج از کشور خریداری و صادر می‌شوند. 

 بیش از نیمی از این مقدار به امارات متحده عربی، یک‌چهارم به مالزی و بقیه به کشورهای پاکستان، پاپوآ گینه نو، فیجی و جزایر سلیمان ارسال می‌شود. در این کشورها، لباس‌ها دوباره سامان‌دهی شده و به دو دسته قابل استفاده و غیرقابل استفاده تقسیم می‌شوند. به‌ گفته خیریه بازیافت استرالیا، 22 درصد از لباس‌های صادرشده غیرقابل استفاده تشخیص داده شده و به پارچه‌های تمیزکننده تبدیل می‌شوند؛ درحالی‌که شش درصد دیگر به‌ عنوان زباله دور انداخته می‌شوند.

 پیتر آلن می‌گوید که حدود دو سوم از لباس‌ها پس از تفکیک، قابل استفاده تشخیص داده می‌شوند و سپس بر اساس وضعیت، سن، جنسیت و اقلیم تفکیک می‌شوند. در نهایت، این لباس‌ها در 400 دسته مختلف بسته‌بندی شده و به بازارهای دست دوم در آفریقا، اروپای شرقی و آسیای جنوبی فروخته می‌شوند؛ جایی که ممکن است توسط جامعه محلی خریداری و مورد استفاده قرار گیرند.

 استعمار زباله

 هرچند بازار جهانی لباس‌های دست دوم مزایایی از جمله ارائه لباس‌های مقرون به صرفه و تأمین معیشت برای جوامع کشورهای در حال توسعه و مزایای زیست‌محیطی ناشی از افزایش عمر لباس‌ها و ارزش تجاری حدود 50 میلیون دلار در استرالیا دارد، اما انتقاداتی نیز به آن وارد است. گزارش‌ها از انباشت لباس‌ها در بیابان آتاکاما و سواحل غنا و بار سنگین زباله لباس ایجادشده توسط کشورهای ثروتمندی مانند استرالیا را نشان می‌دهد. به‌ویژه از آنجا که استرالیا یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان مد ارزان‌قیمت در جهان است.

 لیزا ریکتس؛ بنیان‌گذار بنیاد اور که یک سازمان غیرانتفاعی است و در بازارهای کنتامان‌تو در غنا فعالیت می‌کند، تصریح می‌کند که مهم است بین آنچه به عنوان زباله می‌رسد –که ممکن است تا پنج درصد باشد– و آنچه از بازار به عنوان زباله خارج می‌شود، تفکیک قائل شویم. تحقیقات آن‌ها نشان می‌دهد که این میزان می‌تواند تا 40 درصد در هر بسته باشد.

 وضعیت بازیافت پارچه

 اگرچه بازیافت پارچه به پارچه امکان‌پذیر است، اما هنوز هیچ‌کس موفق به پیش‌بینی اقتصادی جامع برای جمع‌آوری لباس‌های دست‌دوم و تبدیل آن‌ها به پارچه‌های جدید نشده است. براساس یک گزارش اخیر، تنها 0.3 درصد از مواد مورد استفاده در صنعت نساجی جهانی از منابع بازیافت‌شده تأمین می‌شود. 

 به عنوان مثال، 10 هزار تُن پارچه‌ای که هرسال در استرالیا بازیافت می‌شود، عمدتاً به گرانول‌های پلاستیکی، سلولز یا عایق تبدیل می‌گردد. از سوی دیگر، اگرچه طرح سرپرستی لباس Seamless در استرالیا در حال اجراست، اما فقدان زیرساخت‌های مناسب و هزینه‌های تولید بالا، موانع قابل توجهی در ایجاد بازیافت پارچه به پارچه در سطح محلی به وجود آورده است.

 با این حال، امید‌هایی نیز وجود دارد. سازمان غیرانتفاعی زیست‌محیطی Canopy در حال تلاش برای ایجاد امکانات مالی و فیزیکی است که می‌تواند زنجیره‌های تأمین جهانی و منطقه‌ای را تشکیل دهد و پارچه‌های دورریخته‌شده را به الیاف جدید در مقیاس بزرگ تبدیل کند. نیکول ریکرافت؛ بنیان‌گذار و مدیر اجرایی Canopy می‌گوید: هند، چین و آسیای جنوب شرقی، مناطق کلیدی برای گسترش مواد دایره‌ای و کم‌کربن هستند. چیزی که ما اکنون به آن نیاز داریم، سرعت و مقیاس است. اما در نهایت پیامد نهایی این است که باید در ابتدا خرید لباس‌های جدید را متوقف کنیم تا بتوانیم به این هدف برسیم.

 گزارش از شورانگیز داداشی

 منبع:

 گاردین