به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران؛ نخستین نشست هم‌اندیشی دکتر شینا انصاری، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با شبکه تشکلهای مردم‌نهاد و اجتماع‌محور محیط زیست و منابع طبیعی کشور، روز پنجشنبه 8 شهریور 1403، ساعت 8 صبح در محل سازمان حفاظت محیط زیست واقع در پارک پردیسان تهران به دو صورت حضوری و مجازی برگزار شد. 

 در این نشست، اعضای شورای هماهنگی و شورای داوری شبکه ملّی، نمایندگان شبکه‌های محیط زیست و منابع طبیعی ۲۵ استان کشور و جمعی از کنشگران، فعالان و کارشناسان محیط زیستی کشور حضور داشتند. دستور جلسه گفت‌وگو و هم‌اندیشی درخصوص رویکردها و سیاست‌های کلان محیط زیستی دولت چهاردهم و تبادل‌نظر در زمینه مسائل و مشکلات و ظرفیت‌ها و محدودیت‌های حفظ و بهبود وضعیت محیط زیست کشور بود.

 در این نشست که با مدیریت محمد الموتی؛ رئیس شورای هماهنگی ملّی تشکل‌ها برگزار می‌شد، هریک از نمایندگان شبکه‌های محیط زیست و منابع طبیعی 25 استان کشور به ترتیب به ارائه نقطه‌نظرات، دغدغه‌ها و پیشنهادهای خود پرداختند. لازم به ذکر است قطع مکرر صدای نشست، عدم اعلام نام کامل و سمت سخنرانان از مشکلات این جلسه برای حاضران مجازی بود.

 لزوم مدیریت یکپارچه در اکوسیستم دنا

 سجادیان از بویراحمد ضمن اشاره به دوتکه کردن منطقه حفاظت‌شده دنا و تأثیر منفی این اقدام بر روی اکوسیستم این منطقه، خواستار مدیریت یکپارچه در سازمان محیط زیست شد. او از دنا به عنوان پاره تن ایران و منبع اصلی رود کارون و دز یاد کرد و گفت این اکوسیستم طبیعی تنها متعلق به کهکیلویه و بویراحمد نیست و باید به صورت یکپارچه درباره آن تصمیم‌گیری شود. او نسبت به سدسازی در اطراف اکوسیستم دنا انتقاد کرد و دنای بدون آب را علّت اصلی مهاجرت در سال‌های آتی برشمرد. سجادیان مشکلات زیست‌محیطی در کهکیلویه را موجب نزاع‌های منطقه‌ای در سال‌های آتی دانست و از زینت‌المجالس واقع‌شدن تشکل‌ها در این استان انتقاد کرد و خواستار مشارکت واقعی مردم در امور محیط زیست شد. 

 مشکل آتش‌گرفتن مناطق حفاظت‌شده، دیگر معضل این استان بود که توسط این نماینده مطرح شد. او از رئیس سازمان محیط زیست درخواست کرد پیش از شروع فصل گرما که به آتش‌سوزی‌ها دامن می‌زند، برنامه‌ای برای جلوگیری از آن تدارک ببیند. 

 نبود آمایش سرزمینی، گسترش بی‌رویه صنایع آلاینده پتروشیمی و عدم مشاوره با تشکل‌ها در ساختار سیاسی استان، از دیگر مشکلاتی بود که از سوی این نماینده مطرح گردید.

 انتقاد از عملکرد جهاد کشاورزی در عرصه محیط زیست

 اسراری از استان کردستان دیگر نماینده شرکت‌کننده در نشست هم‌اندیشی با رئیس سازمان محیط زیست بود که سخنان خود را با نام و یاد شهید محیط زیستی، اسماعیل کنی آغاز کرد. اسراری از دکتر انصاری دعوت کرد به عنوان اولین سفر استانی به کردستان سر بزند و در جریان مشکلات این استان غربی قرار گیرد. او از کشته‌شدن کولبرها و آتش‌سوزی جنگل‌ها به عنوان دو معضل اصلی کردستان یاد کرد و گفت: «تا زمانی که منابع طبیعی زیر نظر جهاد کشاورزی باشد، در کل کشور تحول ایجاد نمی‌شود.»

 اسراری از رئیس سازمان محیط زیست درخواست کرد تجهیزات محیط‌بانان را افزایش داده، به‌روز کند، مانع از فعالیت معادن در محوطه‌های حفاظت‌شده شود، زمینه افزایش حقوق محیط‌بانان را فراهم آورد، مانع از ساخت سدهای جدید و انتقال آب از استان شود، از تخریب اراضی ملّی و تغییر کاربری خانه باغ‌ها جلوگیری کند و از برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی ممانعت به عمل آورد که به زعم او یکی از علل اصلی فرونشست زمین در این استان است.

 اسدی از استان لرستان، دیگر نماینده فعال در این نشست بود که به بیان دیدگاه‌های خود پرداخت. اسدی از رئیس سازمان محیط زیست درخواست کرد تا با فعالان محیط زیست همکاری کنند چون این نیروها توان رسانه‌ای دارند. او مطالبات معوق‌مانده سرگردان بین ادارات را باعث ایجاد یأس دانست و نسبت به زوال دریاچه گهر به عنوان یکی از برندهای ملّی ابراز نگرانی کرد. اسدی به احداث جاده غیرقانونی دهه 80 اعتراض کرد و گفت: «پیگیری موضوع دریاچه گهر در سیستم بروکراسی سازمان محیط زیست هدر می‌رود.» 

 او از رئیس سازمان محیط زیست درخواست کرد تا از نظر لجستیکی محیط‌بانان را تقویت کند و با تشکل‌ها و فعالان محیط زیست مشورت نماید.

 مضرات خانه‌های محیط زیست

 رحمانی از استان آذربایجان شرقی دیگر نماینده حاضر در این نشست بود که به ارائه دیدگاه‌های خود پرداخت. او نسبت به عملکرد خانه‌های محیط زیست انتقاد کرد و گفت: «نتیجه تأسیس خانه‌های محیط زیست قطع ارتباط سمن‌ها با اداره کل است. همه فعالیت‌های محیط زیست، نمایشی است و این سازمان هیچ ارتباطی با سمن‌ها ندارد.»

 او با اشاره به بحران دریاچه ارومیه و تالاب‌های خشک‌شده، ابراز امیدواری کرد تا دولت طرح احیای دریاچه ارومیه را فراموش نکند و سهم آب استان را تأمین کند. آلودگی رود ارس و تخریب جنگل‌ها دیگر مشکل مطروح در سخنان او بود که بنابرآن رحمانی از رئیس سازمان محیط زیست درخواست کرد برای حفاظت از محیط زیست این استان، مدیرکل توانمند بفرستد.

 خطرات یُد، رادیوم و باریم در استان گلستان

 کلیدری دیگر نماینده حاضر در این نشست بود که از رئیس محیط زیست درخواست کرد نگاه ویژه‌ای به حفاظت از یوز آسیایی داشته باشد که در مسیر انقراض قرار گرفته است. «حفاظت مشارکتی» دیگر مسأله مطرح‌شده توسط این نماینده بود. او در این‌باره گفت: «حفاظت مشارکتی به شعار تبدیل شد و با ورود شکارچی‌ها، جوامع محلی را به کنار گذاشت و آن‌ها را نگران کرد چون این طرح خوب پیش نرفت.»

 او در ادامه درباره شورای راهبری پارک ملّی گلستان نیز اظهارنظر کرد و گفت: «مدیر پیشین پارک آدم بسیار توانمندی بود. یک نیروی جوان به تازگی اضافه شده که منتظر مجوز شما برای شروع به کار است.» 

 موضوع مهم دیگر استخراج یُد در استان گلستان است که کلیدری درباره آن ابراز نگرانی کرد و گفت: «استحصال یُد در این استان فاجعه است که به دیرزایی، زودزایی، ناقص‌زایی و چندقلوزایی منجر شده است.» او همچنین درباره خطرات رادیوم و باریم آب‌های ژرف استحصال و رها شده در سطح استان هشدار داد و گفت: «پرندگان مهاجر تالاب اینچه به خاطر رادیوم و باریم و اسید بالای آب می‌سوزند و از میان می‌روند.»

 او از پارک ملّی گلستان به عنوان «نخستین پارک ملّی کشور» یاد کرد و ضمن درخواست رسیدگی به وضعیت زیست‌محیطی آن از واگذاری اراضی تالاب بین‌المللی میان‌کاله برای بهره‌برداری صنعتی انتقاد کرد.

 صنایع مضر در استان قم

 موسوی از قم دیگر نماینده حاضر در این برنامه بود که درباره نحوه انتخاب مدیران محیط زیست بدون مشورت با فعالان و تشکل‌های محیط زیستی ابراز نگرانی کرد و افزود: «استان قم از حیث خدمات جزء استان‌های آخر است.» او از قم به عنوان «کلکسیونی از صنایع ناموفق» نام برد که دیگر گنجایش مجوزهای صنعتی بیشتر را ندارد. 

 لزوم رویکرد کل‌نگر در محیط زیست

 تقی‌زاده؛ عضو هیئت‌مدیره سمن‌های محیط زیستی خراسان رضوی ضمن اعلام حمایت از رئیس جدید سازمان محیط زیست، درباره وضعیت تشکل‌های فعال در این استان چنین گفت: « جامعه محیط زیستی و هواداران محیط زیست یکپارچه پشت سر شما هستند. شبکه تشکلی خراسان رضوی با کمک‌های مردمی، غیرممکن را ممکن کرده است. روی نیروی مردمی که سربازان آماده حزب وطن هستند، حساب کنید.»

 او از رئیس سازمان محیط زیست درخواست کرد بر مسائل کلان تمرکز کند، رویکرد کل‌نگر به موضوعات داشته باشد و ادامه داد: «از اجرای طرح‌های مخرّب سازمان برنامه و بودجه، نیرو، جهاد کشاورزی جلوگیری کنید و برای طرح‌های زمین‌مانده بودجه بگذارید.»

 او مشکلات اصلی استان را «عدم تعادل آب‌های زیرزمینی و فرونشست زمین» انتقاد کرد و افزود: «خط‌مشی غیر زیست‌محیطی توسط صنایع، سرزمین را از میان می‌رود.»

 او از دکتر انصاری درخواست کرد تا مدیران کل استانی را با رویکرد مشارکتی انتخاب کند، در جلوگیری از ساخت جاده یا تخریب سد و دفاع از محیط زیست، قاطع عمل کند و مفهوم توسعه پایدار را به مدیران خود بفهماند تا موفق باشند. 

 انتقاد از غلبه نگاه «مهندسی‌طور»

 پناهی از استان اردبیل سخنران دیگر این برنامه بود که از غلبه نگاه «مهندسی‌طور» انتقاد کرد و گفت: «فکر نمی‌کنید زمان آن رسیده است که بازشناسی مجدد درباره مسائل محیط زیست کنیم؟ به جای اینکه همه درباره معدن صحبت کنیم، باید بپرسیم چرا نظام شهرسازی ما به جایی رسیده که اینقدر به معدن نیاز دارد. کشورهای دیگر چه می‌کنند؟ ساختار ایجاد کنید تا براساس اندیشه محیط زیست حرکت کنید و مقهور روزمرگی نشوید.» 

 او از رئیس سازمان محیط زیست درخواست کرد تا در برخی مسائل اساسی مانند حل مشکلات زیست‌محیطی رود ارس که در آن سه استان به صورت مستقیم، سه استان غیرمستقیم و 5 کشور دخالت دارند، حتماً با کمک تشکل‌ها حرکت کند. 

 لزوم رویکرد فراملّی به معضلات زیست‌محیطی

 رحیم‌آبادی؛ نماینده تشکل‌های استان خراسان جنوبی معضلات زیست‌محیطی را فراملّی توصیف کرد و بیان کرد: «معضلات زیست‌محیطی را نمی‌توان شهرستانی، استانی یا حتی ملّی دید. تلاش کنیم تا آن را فراملّی ببینیم.» او خراسان جنوبی را استانی با وسعت زیاد در کنار همسایه‌ای پُرتنش توصیف کرد و افزود: « باید سیاسیون حواسشان به این استان باشد چون مشکلات آن می‌تواند امنیتی باشد.» 

 او یکی از مشکلات استان را معضل انتقال آب دانست و گفت: «80 درصد آب این استان، صرف کشاورزی می‌شود که 30 درصد آن قبل از رسیدن دست مصرف‌کننده، ضایع می‌شود و یا آلوده می‌شود.»

 سونامی سرطان در خوزستان

 قنوات‌زاده از خوزستان سخنران بعدی برنامه بود. او سخنان خود را با طرح این پرسش آغاز کرد که: «چرا با وجود مرگ میلیون‌ها نفر در خوزستان، پروژه‌های سدسازی ادامه دارد؟ چرا جاده‌کشی و برداشت نفت در هورالعظیم ادامه دارد؟» او از بی‌توجهی به احیای سدّ دز انتقاد کرد و نسبت به افزایش رشد ابتلا به سرطان هشدار داد و گفت: «اهواز آلوده‌ترین شهر کشور است و میزان ابتلا به سرطان، رشد 700 درصدی داشته است.» 

 گسترش صید ماهی با شوک الکترونیکی و برداشت غیرقانونی و بی‌رویه چوب از جنگل‌های زاگرس در کنار احداث زائرسرا و رستوران در حریم تالاب شادگان از دیگر معضلات این استان است که قنوات‌زاده به آن اشاره کرد. 

 تعارض مدیریت در حفاظت از دریاچه قزوین

 حدیثه باقری از استان قزوین به مشکلات معیشتی محیط‌بانان اشاره کرد و گفت: «فرونشست شدید در دشت قزوین، تعارض مدیریت در حفاظت از دریاچه قزوین» از مهم‌ترین مشکلات استان قزوین است. او از رئیس سازمان محیط زیست درخواست کرد تا بر مسیر احداث‌شده الموت-تنکابن، روند تخریب پوشش گیاهی آن و مدیریت پسماند در منطقه حفاظت‌شده الموت نظارت کند و واحدهای آموزش را در اداره‌های کل این استان دیجیتال کند.

 لزوم راه‌اندازی محیط‎بانی دریایی

 محمدی از استان بوشهر از دکتر انصاری درخواست کرد تا برای حفاظت از اِکوسیستم دریایی به این استان ساحلی بودجه جداگانه‌ای اختصاص دهد. او پیشنهادهایی نیز به رئیس سازمان محیط زیست ارائه کرد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به «فعال‌کردن پایانه سامانه پایش کیفی هوا در کنگان و بوشهر، سازماندهی پساب‌های صنعتی، راه‌اندازی محیط‌بانی دریایی، نظارت بر گواهینامه سبز شرکت‌ها، لزوم پرداخت حق آلایندگی مجتمع‌های گاز، تشکیل لکه‌های نفتی در سواحل دریایی» اشاره کرد.

 معضل ساختاری استان تهران

 طهماسبی از استان تهران دیگر سخنران این برنامه بود. او از تهران به عنوان «شهری وسیع با حساسیت سیاسی» یاد کرد که 80 تا 90 درصد تشکل‌های ملّی و استانی محیط زیستی در این استان فعال هستند. او در ادامه به بحث ارتباط تشکل‌ها و مدیریت شهری اشاره کرد و گفت: «تشکل‌ها در استان تهران کم‌ترین ارتباط را با مدیریت تصمیم‌گیری استان تهران دارد که بخشی از این مشکل به شبکه و ساختار تشکل‌ها و بخش دیگری به ساختار مدیریتی استان دارد که باید در آن بازنگری شود.»

 مسئولیت اجتماعی معادن

 حاتم کاظمی از کرمان پیشنهاد کرد که «با وجود معادن سنگ آهن، مس و ... این معادن باید براساس مسئولیت اجتماعی، یک‌درصد از درآمدهای خود را به محیط زیست اختصاص دهند.» 

 مشکلات تالاب‌ها در آذربایجان غربی

 استادجعفری از آذربایجان غربی درباره تالاب‌های این استان به ابراز نظر پرداخت و به پاره‌ای از مشکلات آن‌ها اشاره کرد و گفت: «قطب تالاب‌های کشور نیازمند توجه خاص است که علیرغم مطالبه‌گری مستقیم جامه عمل نپوشیده است.» تجاوز به عرصه و تخریب بستر تالاب‌ها، تغییر کاربری و فروش صدهکتار از عرصه آن‌ها و نبود میزان مشخص حقابه از مهم‌ترین مشکلات آن‌هاست.

 آلودگی رودهای استان از دیگر معضلات این استان است که استادجعفری به آن اشاره کرد و گفت: «رود ارس به واسطه پساب‌های کشور همسایه آلوده شده است. رودخانه‌های ماکو و خوی نیز آلوده است.» مشکل انبوه زیرگرد نمکی، مشکل چاه‌های غیرمجاز صنعتی، خانگی و کشاورزی و آبیاری غرق‌آبی که به دلیل مشکل مدیریت آب‌ها، فرونشست و فرسایش شدیدی در پی آورده است، دیگر معضل محیط زیستی این منطقه است که به آن اشاره شد.

 برای محیط زیست کنار هم بایستیم

 در بخش دیگری از نشست، شماری از فعالان محیط زیستی به ارائه دیدگاه‌های خود پرداختند. بهمن ایزدی از رئیس سازمان محیط زیست درخواست کرد تا در کنار تشکل‌ها و فعالان این عرصه قرار گیرد. او بر این نکته تأکید کرد که: «با توجه به رویکرد جدید دولت چهاردهم در کنار هم بایستیم، با هم هم‌پوشانی داشته باشیم تا وضعیت محیط زیست را که به سمت بحران پیش می‌رود، درست کنیم. نباید از سازمان محیط زیست توقع داشته باشیم تا همه کارها را بکند.»

 لزوم تشکیل شورای راهبردی

 او وضعیت کنونی محیط زیست را بدتر از ده سال گذشته عنوان کرد و افزود: «بهتر است یک شورای راهبردی با حضور نخبگان تشکیل شود.» او از رویکرد مردم‌محور دفاع کرد و بیان کرد: «اگر مردم در اداره امور دخالت داده نشوند، به هدف غایی نخواهیم رسید.» او از تدوین طرح جامع مدیریت منابع در حوزه محیط زیست دفاع کرد و گفت: «باید برنامه گذار از بحران مبتنی بر شرایط روز داشته باشیم.» 

 مشکل ارتباطی میان سازمان محیط زیست و تشکل‌ها

 باقری‌نیا دیگر کنشگر محیط زیست ضمن اشاره به خلاء حقوقی و امضای تفاهم‌نامه با کانون وکلای مرکز، از پیگیری تدوین قوانین و مقررات مرتبط با تشکل‌های زیست‌محیطی و پیگیری و کمک به تشکل‌های محیط زیستی در دفاع از خود سخن گفت و اشکال عمده را در این مورد دانست که: «معاونت حقوقی سازمان محیط زیست دیوار ضخیم دور خود دارد. به همین‌دلیل ما نتوانستیم با آن‌ها ارتباط سیستماتیک داشته باشیم.» ممانعت از دادن سند مالکیت‌ به منابع ملّی، نظارت در دایره اجرا و نهادینه‌کردن مشارکت در سازمان از دیگر پیشنهادهای او بود. 

 اهمیت حفاظت مشارکتی

 البرزی‌منش دیگر کنشگر حوزه محیط زیست تنها راه نجات مناطق حفاظت‌شده را حفاظت مشارکتی دانست و گفت: «سازمان به تنهایی قادر به حل مشکلات نیست و اگر جامعه محلی کمک نکند، امکان این کار میسر نیست.»

 ابَرفاجعه در حوزه آب

 عباس محمدی از انجمن کوهنوردان ایران نیز ضمن اشاره به مشکلات ریشه‌ای و مزمن در حوزه سیاست داخلی و خارجی گفت: «قوانین و نظر کارشناسان در این دولت همان است که وضعیت محیط زیست را به ابَرفاجعه در حوزه آب رساند.» محمدی از قانون هفتم توسعه انتقاد کرد و تأکید کرد که قانون معدن باید عوض شود. اصلاح اساسی و ساختاری در حکمرانی کشور، تجدیدنظر در سیاست کلّی کشور و تأکید بر لزوم رفع تحریم‌ها برای حل مشکل محیط زیست از دیگر پیشنهادهای مطرح‌شده توسط محمدی بود.