حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی افراسیابی، فارغ‌التحصیل مرکز تخصصی مهدویت در حوزه علمیه قم و پژوهشگر سیره و تاریخ اهل بیت (ع) است و آثاری چون «پیمان نصرت در شرح زیارت آل یاسین (ع)» و « خط عدالت؛ جمع‌آوری بیانات مقام معظم رهبری درباره نیمه شعبان و مهدویت» به قلم او منتشر شده است. به مناسبت اربعین حسینی از او درباره این رویداد عظیم فرهنگی- اجتماعی و نسبت آن با نیکوکاری پرسیدیم. آنچه در ادامه می‌آید، حاصل این گفت‌وگوست:
-به عنوان نخستین پرسش بفرمایید پدیده پیاده‌روی اربعین را از منظر انسانی-اجتماعی و به‌خصوص نیکوکاری و امر خیر چطور می‌توان تحلیل کرد؟
پیاده‌روی اربعین اولاً یک امر اجتماعی و دوم یک حرکت فراملّی و فرامرزی است، یعنی به یک ملّت یا یک قوم و قبیله خاصی اختصاص ندارد. حتی به یک مذهب یا دین خاصی هم امروزه اختصاص ندارد. در پیاده‌روی و زیارت اربعین از همه اقوام و مذاهب اسلامی و حتی از سایر ادیان غیر از اسلام هم افرادی شرکت می‌کنند که خیلی می‌تواند زمینه مفید و مؤثری برای گسترش خیرخواهی و نیکوکاری و پیوند بین ادیان، خیرین ادیان، ملّت‌ها، کشورها و اقوام و مذاهب مختلف باشد و زمینه‌سازی کند تا پیوندها و آشنایی‌ها برقرار شود و کمک کند تا این امر مقدس خیرخواهی و گسترش آن برای تمام بشریت و در تمام نقاط عالم رخ دهد.
نکته قابل توجه دیگر این است که اساساً چون زیارت یک حرکت اجتماعی و پیمودن مسیر از شهری به شهر دیگر و از نقطه‌ای به نقطه دیگر است و زیارت اربعین که به عنوان یک نماد و شعار معرفی شده، می‌تواند یک حرکت اجتماعی و بستر خوبی را می‌تواند ایجاد کند که بستر خوبی برای گسترش خیرات و نشر و انتشار آن و برای ایجاد جریان‌های خیرآفرین و خیرین در طول تاریخ باشد.
- به نظر شما، پیاده‌روی اربعین چطور می‌تواند به نهادینه‌سازی امر خیر و نیکوکاری کمک کند؟
نکته مهم بعدی این است که کسانی که در پیاده‌روی اربعین حضور پیدا می‌کنند، درواقع به‌نوعی زندگی در مسیر خیرخواهی را تمرین می‌کنند و زندگی مؤمنانه را فراتر از هرگونه رنگ و لعاب مذهبی، قومیتی، ملّتی، کشوری یا مرزی با هم در یک بستر واحد و مشخص تجربه می‌کنند و درواقع به نوعی تجربه زندگی در فضای خیرخواهی و نیکوکاری را به دست می‌آورند. در فضایی که هیچ‌کس دنبال منافع شخصی خود نیست؛ زندگی‌ای که براساس ایثار و خیرخواهی شکل گرفته است، در فضایی که همه دنبال خدمت‌رسانی هستند، همه دنبال احترام‌گذاشتن به دیگران هستند و اساس خیرخواهی که در واقع ترک حب نفس، ترک شهوات و ایثار و از خودگذشتگی است را کسی که در پیاده‌روی اربعین شرکت می‌کند، می‌تواند همه این‌ها را با تمام وجود خود ببیند و لمس کند.
خیلی فرق است که شما چیزی را بشنوید، از دور ببینید با اینکه از نزدیک حس کنید و در آن فضا زندگی کنید. زندگی در فضای خیرخواهی و ایثارگری طبیعتاً در نهادینه‌شدن این خیرخواهی در وجود انسان نقش مؤثری دارد. فردی که در پیاده‌روی اربعین شرکت کرده است، وقتی بازمی‌گردد و در خودش خاطرات و ایثارگری‌های زندگی زیارت اربعین را یادآوری می‌کند، طبیعتاً دست و میلش برای ایثارگری نسبت به دیگران هم با تمایل بیشتری باز خواهد شد و قلبش نرم‌تر خواهد شد. از این‌رو که پیاده‌روی اربعین به نوعی تمرین زندگی در فضای ایثارگری و نیکوکاری است، می‌تواند تأثیر ویژه‌ای در نهادینه‌شدن امر خیرخواهی و نیکوکاری به دیگران داشته باشد.
-مصادیق نیکوکاری در این پیاده‌روی بزرگ را چه مواردی می‌دانید؟
از جهت مصادیق نیکوکاری می‌توانیم بگوییم که ویژگی پیاده‌روی و زیارت اربعین این است که ما انواع و اقسام و ابعاد مختلف مصادیق نیکوکاری که یک انسان، زائر و مسلمان به آن نیاز دارد را در این پیاده‌روی می‌بینیم. انواع مختلف خدمت‌رسانی از خوراک و مسکن و اسکان و آرامش و امنیت و درمان و هرچیزی‌که برای یک زائر و برای یک زندگی با آرامش و بدون دغدغه در این مسیر نیاز است. یعنی فقط هدف و تمام فکر و همّ زائر اتصال و رسیدن به کربلا و پیوند با اباعبدالله (ع)، همه نیازهایش برطرف می‌شود. خادمینی که در طول مسیر پیاده‌روی در موکب‌های مختلف خدمت‌رسانی می‌کنند، همه یک انگیزه و یک معیار دارند و آن‌هم این است که نیاز یک زائر، مسلمان و مسافرِ مسیرِ اباعبدالله (ع) را برای او برآورده کنند فلذا این نیکوکاری و این خیرخواهی چون براساس شناخت و تأمین نیاز است، مصادیق و انواع مختلفی را در خود دربرگرفته است.
از مصادیق ظاهری و جسمانی گرفته تا مصادیق معنوی و انواع و ابعاد مختلف وجودی انسان را در برمی‌گیرد. این نیست که بگویند ما فقط برای زائر یک غذایی تهیه می‌کنیم و به بقیه مسائلش توجهی نداریم. نه، هرآنچه که یک زائر در یک سفری نیاز دارد تا با خیال راحت به مقصد خود برسد در این پیاده‌روی تأمین می‌شود. الحمدلله با کمک مردم عراق و همه کسانی که در این مسیر به زائران خدمت‌رسانی می‌کنند، زائر بدون دغدغه می‌تواند از اول تا آخر مسیر را شرکت کند. حقیر تجربه‌هایی از افرادی دیده‌ام که بدون هیچ‌چیز در پیاده‌روی شرکت کرده بودند. مثلاً چندسال پیش در نجف پدر و پسری را دیدم که اتفاقاً استاد دانشگاه هم بودند. داشتم به سمت کربلا می‌رفتم، دیدم که هیچ وسیله‌ای دستشان نیست و فقط یک پلاستیک خیلی ساده همراه‌شان بود. از آن‌ها پرسیدم هیچ‌چیز با خودتان نیاورده‌اید، چرا وسایلی، چیزی ندارید؟ گفتند این‌جا هیچ‌چیز لازم نیست. همه‌چیز در مسیر وجود دارد. هرجا که نیاز داشته باشیم، توسط موکب‌ها و خادمان آن‌ها تأمین شده است. این نیکوکاری واقعی است که این شاخصه را دارد که در واقع بر اساس نیاز و تأمین آن شکل گرفته است.
نکته دیگر درباره مصادیق نیکوکاری در این پیاده‌روی این است که همه کسانی که در موکب‌ها خدمت می‌کنند، خود را خادم می‌دانند و خدمات خود را با تواضع به پای زائران می‌ریزند. اثر خودبرتربینی و اینکه خود را بالاتر بدانند، در آن‌ها نیست. از سر تواضع و اینکه خود را واقعاً دوست دارند که خاک پای زائران اباعبدالله (ع) باشند، کار می‌کنند. این نگاه در نیکوکاری خیلی فرق می‌کند با کسی که می‌گوید خب الان من دستم باز است، پایگاه و مقامی دارم و بعد بیایم کار خیری انجام دهم. نه، در آن فضا، در پیاده‌روی اربعین، هر خادم و موکب‌دار خود را خاک پای زائر می‌داند و از سر تواضع و حقارت، اینکه خود را در راه امام حسین (ع) حقیر می‌داند، خدمت می‌کند. نه اینکه خودبرتربینی، آقایی، بزرگی چیزی برای خود قائل باشد.
نکته دیگر اینکه در این نیکوکاری‌ها و خیرخواهی‌ها هرکسی هرآنچه در توانش هست، اقشار مختلف چه ثروتمندان چه فقرا چه بسا افرادی که حتی در زندگی معمولی خودشان خیلی دستشان باز نیست، تلاش می‌کنند هرچه در توان دارند ولو کم در این مسیر بیاورند و تلاش می‌کنند به اندازه یک نخودی، خود را در این آش و در این دریای عظیم و بی‌کران سهیم کنند. اینگونه خدمت‌رسانی و خیرخواهی خیلی می‌تواند شاخص و برگزیده باشد و فقط اختصاص به گروه، قشر یا طبقه خاصی ندارد. هرکس با هر مقدار که در توانش هست در این نیکوکاری شرکت می‌کند.
-چگونه می‌توان از ظرفیت بزرگ و بین‌المللی این جریان بزرگ برای تبیین عرصه‌های خیر و نیکوکاری در کشورهای مختلف دنیا استفاده کرد؟
یکی از مهم‌ترین امتیازات زیارت اربعین، ظرفیت بین‌المللی و جهان‌شمولی است که این حرکت و مسیر نسبت به بقیه اتفاق‌ها و رویدادها دارد. به برکت قیام و محبت جهانی آقا اباعبدالله (ع) در دل همه مردم دنیا دارد، این پیاده‌روی هم تجلی و نمود بین‌المللی داشته است. کشورهای مختلف دنیا، چه کشورهای شرقی، غربی، آمریکایی، آفریقایی، انواع و اقسام کشورها و ملّت‌های دنیا در این پیاده‌روی حاضر می‌شوند و اعلام حضور می‌کنند که یک ظرفیت خیلی بزرگی است و می‌تواند برای خیرین و نیکوکاران عالم قابل استفاده باشد.
به نظر من یکی از کارهایی که هر زائر یا هر کسی که می‌تواند و باید انجام دهد این است که تا می‌تواند اولاً بازخورد رسانه‌ای این حرکت و زیارت را در سراسر فضای مجازی عالم گسترش دهد. هرکس به اندازه خودش و به سهم خودش هرمقدار که توان دارد با یک عکس، پست یا کلیپ، جنبه‌ها و جلوه‌هایی که از خیرخواهی و برکات این مسیر می‌بیند، اولاً باید در فضاهای مختلف بازنشر و ثبت و ضبط کند. این اولین نکته که می‌تواند خیلی کمک کند. متأسفانه رسانه‌های مختلف دنیا و بخصوص، رسانه‌های دستگاه استکباری، کم‌تر به این نکته می‌پردازند و یا گاهی اوقات مشاهده کرده‌ایم که بعضی از آن‌ها با شیطنت دنبال اهداف سوء خود در این مسیر هستند. در مقابل باید رسانه‌های خیرین و نیکوکاران عالم هرچه می‌توانند در بازتاب و انتشار بیشتر این صحنه‌های خیر و نیکوکاری که در مسیر این پیاده‌روی و زیارت اربعین وجود دارد، تلاش کنند.
از کارهای دیگر که می‌شود انجام داد، این است که می‌توان موکب‌های بین‌المللی و اتحادی میان ملّت‌های مختلف برپا کرد، خیرین در کشورهای مختلف را شناسایی کرد تا این موکب‌ها پیوند خوبی میان این خیرین باشد. ظرفیت‌ها و تجاربشان را با هم در میان بگذارند و بتوانند با تجارب بیشتری به شهر و کشور خود برگردند و پیشنهاد دیگر اینکه هر زائری که در پیاده‌روی اربعین شرکت می‌کند، می‌تواند با ارتباط‌گرفتن با زائرانِ سایر کشورها و ملّت‌ها کمک کند به اینکه ظرفیت خیرین بین‌المللی افزایش پیدا کند. اولاً به دنبال شناخت و ارتباط باشد و راه‌های ارتباطی‌ای را که وجود دارد را به دست بیاورند و زائران ملّت‌ها و کشورهای مختلف با هم ارتباط‌شان بیشتر شود و چه بسا از دل این ارتباط بشود تشکل‌های مردمی بین‌المللی تشکیل داد، نیکوکاران و خیرین کشورهای مختلف دور هم جمع بشوند و تشکل‌های مختلف فرای ملیّت‌ها و مذاهب تشکیل شود که بشود از ظرفیت‌ها و تجارب آن‌ها استفاده کرد و در راه خیر و نیکوکاری از ظرفیت‌های مختلف استفاده کرد.
-از تجربه برگزاری این رویداد چطور می‌توان در زمینه‌های دیگر فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بهره‌برداری کرد؟
در مورد استفاده از تجربه این پیاده‌روی، نکته قابل توجه این است که شاخصه مهم این رویداد اجتماعی و فرهنگی عظیم این است که فعالیت‌ها همه توسط مردم مخلص و شاخص اباعبدالله (ع) انجام می‌شود یعنی گروه‌ها و اصناف مختلف مردم با نگاه‌های مختلف خودشان پای کار آمده‌اند و طبق دستورات و تعالیم دین اسلام هرکجا ما توانستیم اراده، خواست و نیت‌های خالص مردم را پای کار آوردیم و مشارکت دادیم، طبیعتاً بازخورد و اثربخشی آن کار هم خیلی بیشتر خواهد شد. تجربه پیاده‌روی اربعین این است که نیرو، عامل و محور اصلی همه این پیاده‌روی چه از نظر برگزارکنندگان یا شرکت‌کنندگان، راه‌های دعوت و تنظیم‌کننده مایحتاج آن، همه و همه مردم هستند.
البته حمایت‌های دولت‌ها و دستگاه‌های حاکمه هم تأثیرگذار است. قطعاً سیاست‌گذاری‌های دستگاه‌هاو دولت‌ها تأثیرگذار است اما عامل و نیروی اصلی، اراده و خواست مردم مخلص مردم است. اراده و نیت خالصانه مردم است که احساس کنند این پیاده‌روی از خود آن‌ها و برای خودشان است و این است که رمز ماندگاری و رمز اینکه هر روز شور و اشتیاق مردم در پیاده‌روی و زیارت اربعین بیشتر می‌شود، حضور خالصانه مردم و مشارکت خالصانه مردم در برگزاری و رونق این پیاده‌روی و زیارت تجربه ممتازی می‌تواند باشد که در بقیه عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی هم باید از آن استفاده کرد.
نکته پایانی و قابل توجه دیگری هم که باید در این مسیر و در استفاده از پیاده‌روی اربعین به آن توجه کرد اینکه همه کسانی که در زیارت اربعین شرکت می‌کنند، در اعماق وجودشان، در ته قلب‌شان یک هدف و انگیزه مهمی دارند و آن هم این است که روزی منتقم خون اباعبدالله (ع) ظهور خواهد کرد و انتقام این ظلم و مصیبت را خواهد گرفت. همه به این امید می‌آیند که منتقم خون اباعبدالله (ع) روزی ظهور کند و مهدی موعود (عج) با تکیه بر دیوار کعبه ندای «انا طالب بدم مقتول کربلا» سر بدهد و تقاص این جنایت و مصیبتی که بر امت وارد شده است را بگیرد و در واقع امید رسیدن به رضایت و ظهور امام زمان (ع) در دل‌های همه زائران سبب می‌شود که شوق و ذوق و میل به این زیارت بیشتر شود. ظهور امام عصر (عج) منتج به تحقق عدالت و حاکمیت عدل و عدالت بر زمین و نشر خیر و خیرات در روی زمین خواهد بود. به امید رسیدن به اینچنین روزی؛ روزی که در پرتو تحقق حق و عدالت و تجمع همه خیرخواهان، عالم تحت پرچم حاکمیت عدالت هیچ نیاز نیازمندی بر روی زمین باقی نماند و همه مردم در امنیت و آرامش زندگی کنند.
دیدگاه خود را بنویسید