از هم‌ریشه‌گی تا هم‌زبانی: روابط فرهنگی- ادبی ایران و هندوستان
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، قسمت نخست اپیزود بیست‌و‌چهارم از فصل سوم پادکست نیک‌آوا - نخستین پادکست در زمینه خیر و نیکوکاری- با عنوان «سفری به هند، دیار آشنا؛ سرزمین ناشناخته‌ها» به بررسی اشتراکات فرهنگی ایران و هندوستان اختصاص دارد.
هندوستان در توصیف این اپیزود، سرزمین ادیان و فرهنگ، بزرگترین دمکراسی جهان با بیش از یک‌میلیارد و ۳۶۹ میلیون نفر جمعیت (بیش از یک‌ششم جمعیت جهان) که ۱۴ درصد مسلمان در این کشور زندگی می‌کنند و به سه ویژگی آلودگی زیست‌محیطی و صوتی و زاغه‌نشینی شهره است و در عین حال چهارمین اقتصاد جهان برپایه منسوجات، ادویه و صنایع دستی است و در آن ۲۹ زبان زنده با گویش‌های مختلف رواج دارد، معرفی شده است.
نویسندگان این قسمت با یادکرد از بیت معروف «شکرشکن شوند همه طوطیان هند/ زین قند پارسی که به بنگاله می‌رود» آن را نشانه‌ای از تأثیرگذاری بیشتر ایرانیان بر هندی‌ها برشمرده و به این نکته اشاره می‌کنند که گاهی‌اوقات نشانه‌هایی از فرهنگ ایرانی که قرن‌ها پیش به هندوستان رفته است، درحالیکه در سرزمین مادری ایران به فراموشی سپرده شده، همچنان در هند مرسوم و متداول است.
داستان ارتباط ایران و هند به سابقه‌ای دیرین بازمی‌گردد که در آن در زمان مهاجرت آریایی‌ها از سرزمین‌های شمالی سردسیر به مناطق جنوبی گرمسیر، آنها در منطقه‌ای که امروز افغانستان نامیده می‌شود از یکدیگر جدا شده و به سمت دو کشور ایران و هند رهسپار گشتند و تا قبل از آمدن انگلستان و گسترش استعمار در منطقه، تاریخی طولانی از همسایگی، هم‌ریشه‌گی، هم‌زبانی و هم‌مرزی را تجربه کردند. در دوران باستان و پیش از روی کارآمدن حکومت‌های نامداری، چون هخامنشیان، هم‌زمان با حکومت عیلامی‌ها در ایران، این تمدن با تمدن حاضر در دره سند ارتباط داشت و پس از آن در دوره هخامنشی تأثیرپذیری تمدن آشوکا از هخامنشیان را به‌خصوص در سرستون‌های معماری آن‌دوره می‌توان دید.
زبان کهن ایران –پهلوی- و زبان باستانی دینی آن –اوستایی- با زبان سانسکریت که جزء زبان‌های کلاسیک هند است، هم‌ریشه است و حتی امروزه‌روز با عنایت به تصویب قانونی در مجلس هند در سال ۲۰۲۰ م. به دلیل تاریخ طولانی زبان فارسی در این سرزمین، این زبان در زمره زبان‌های خارجی قلمداد نمی‌شود و به عنوان زبان کلاسیک هندوستان به حساب می‌آید. علاوه بر آن طبق برآورد کارشناسان حدود ۵۰ درصد واژگان در زبان‌های دیگر رایج در این‌سرزمین ازجمله زبان‌های بنگالی، کشمیری، پنجابی، ماراتی، هندی و اردو، فارسی است و واژگان فارسی را در اسامی فیلم‌های هندی و در بسیاری از کلمات جدید، چون «شهربند» در ایام همه‌گیری کرونا به جای «قرنطینه» متداول در ایران می‌توان یافت.
در رواج زبان فارسی در هند سهم حکومت گورکانیان هند که به مغولان، تیموریان و بابریان نیز شهره‌اند، نقش پُررنگی ایفا کردند. این‌حکومت که هم‌زمان با سلسله صفوی در ایران در هندوستان بر سر کار بود، استقبال گرمی از شعراء، علماء و دانشمندان دلزده از سیاست‌های صفویان و مهاجر به هند داشت که سبب‌ساز گسترش فکر و فرهنگ ایرانی در آن‌جا و ساخت بنا‌های ماندگاری در هند شد که تاکنون ازجمله میراث شناخته‌شده این‌منطقه به شمار می‌آید. تاج‌محل که به یادبود ارجمندبانو‌بیگم ملقب به ممتاز‌محل، همسر ایرانی شاه‌جهان، پادشاه گورکانی و توسط معماری ایرانی ساخته شده است، یکی از این نمونه‌ها است که علاوه بر سبک معماری، بنای آن نیز مشحون از اشعار فارسی است.
در کنار گسترش و رواج زبان فارسی در شبه قاره هند، شعرایی، چون بیدل دهلوی و امیرخسرو دهلوی سبک نوینی از شعر را وارد ادبیات فارسی کردند که به «سبک هندی» مشهور است و آن را می‌توان ماحصل ارتباط فرهنگی و ادبی دوسویه ایران و هند برشمرد که امروز هندوستان را محمل ۱۴۰ گروه آموزشی ادبیات فارسی با بیش از ۳۰۰ استاد و هفت‌هزار دانشجو در این‌رشته کرده است و به مراتب از آنچه در دانشگاه‌های داخل ایران می‌شناسیم، بیشتر است.
معرفی ادیان موجود در هند از دیگر بخش‌های این اپیزود است. هند که از آن به سرزمین ادیان نیز نام‌می‌برند، زادگاه و محل سکونت و زندگی مسلمانان، مسیحیان، هندوها، سیک‌ها و بودایی‌ها است که عمدتاً با مسالمت در کنار هم زندگی کرده و می‌کنند. آئین هندو که بخش اعظم مردم این کشور به آن معتقدند تشابه‌های بسیاری با آئین زردشت دارد و سبب‌ساز گسترش نظام کاستی یا طبقاتی در این‌کشور است. بر براساس این نظام طبقاتی، مردم به پنج‌گروه برهمن (روحانیون، اساتید دینی و معنوی)، کشاتریا (جنگاوران و پادشاه)، ویشایا (کشاورزان، تجار، عامه مردم)، شودرا (خدمتکاران خانگی و کارگران) و دالیت‌ها یا نجس‌ها تقسیم می‌شود.