«جایزه حمایتی تحصیلی استاد هادی عالم‌زاده» چگونه شکل گرفت؟
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، جایزه حمایتی تحصیلی دکتر هادی عالم‌زاده، یک بورسیه غیرمسابقه‌ای است که توسط «بنیاد حامیان دانشگاه تهران» و به نام ایشان تأسیس شده است. این جایزه، از وقف سهام دانشگاهی دکتر عالم‌زاده تأمین مالی می‌شود و هدف آن، تقویت و حمایت مالی از دانشجویان مستعد دانشگاه تهران است. از سال ۱۳۹۸ این جایزه فراهم شده است و نیکوکاران می‌توانند با انعقاد تفاهم‌نامه و اختصاص مبلغی به صندوق نیکوکاری دانشگاه، در قالب پایان‌نامه، تحقیقات یا خرید تجهیزات برای دانشجویان استفاده کنند.
منافع حاصل به نام «جایزه حمایتی تحصیلی دکتر هادی عالم‌زاده» در جهت مواردی همچون: حمایت از پایان‌نامه‌ها و تحقیقات، تأمین و ارتقای امکانات آموزشی (مثل تجهیزات آزمایشگاهی) و تشویق دانشجویان مستعد دانشگاه تهران اختصاص می‌یابد.
روابط عمومی بنیاد حامیان دانشگاه تهران در گزارشی به معرفی زندگانی استاد هادی عالم‌زاده و چگونگی تأسیس این جایزه پرداخته است که در ادامه از نظر می‌گذرد:
سپیده‌دم سده‌ای پرتنش و پرفراز، در شهر اراک، نغمه‌ای از نسل دانایی برخاست؛ نغمه‌ای که نامش هادی عالم‌زاده بود. مردی که در سال ۱۳۱۶، چشم به جهان به جهان گشود. پس از اتمام تحصیلات متوسطه، راهی دانشگاه تهران شد؛ جایی که در آن، سرآغاز شکفتن یک اندیشه ماندگار رقم خورد. ابتدا در رشته فرهنگ و تمدن اسلامی، سپس در زبان و ادبیات فارسی، مدارج عالی را طی کرد. اما این برای عطش علمی او کافی نبود.
در ادامه، مقطع کارشناسی ارشد را در رشته فلسفه و علوم تربیتی در دانش‌سرای عالی تهران سپری کرد و سرانجام، در سال ۱۳۵۵، با دریافت دکترای تخصصی در رشته فرهنگ و تمدن اسلامی از دانشگاه تهران، شایستگی خود را در مقام یک اندیشمند تراز اول به اثبات رساند.
معلم، مدیر، مؤلف
سال‌هایی از جوانی‌اش را در خدمت آموزش و پرورش گذراند. در مقام دبیر، مدیر مدرسه و کارشناس ارشد آموزشی، ارزش‌های انسانی را در جان شاگردانش نشاند. این تجربه نخستین، سکوی پرشی شد برای او که بخواهد آموزگاری شود برای نسل‌هایی از پژوهشگران و استادان تاریخ تمدن اسلامی. پس از دریافت درجه دکتری، راهی خراسان شد و در دانشگاه فردوسی مشهد، به عنوان استادیار و مدیرگروه آموزشی فرهنگ و تمدن اسلامی به تدریس پرداخت. روزگار او در مشهد، فقط به کلاس و درس محدود نشد؛ با مدیریت روزنامه خراسان، گام در عرصه رسانه نهاد و دغدغه‌های فرهنگی خود را در بستر جامعه منتشر کرد.
آغاز فصلی تازه در دانشگاه
با بازگشت به تهران در دهه ۶۰، مسیری نو برای او گشوده شد. در دانشگاه تهران، از استادیاری تا استادتمامی را طی کرد و علاوه بر تدریس، مدیریت گروه فرهنگ و تمدن اسلامی را نیز برعهده گرفت. او بی‌هیاهو، ولی با تأثیر، در قلب دانشگاه و ذهن دانشجویان جای گرفت. دکتر هادی عالم‌زاده در طول سالیان، همواره دستی بر قلم و دلی در گرو تربیت داشت. از ویراستاری مجلات علمی گرفته تا راهبری رساله‌های دکتری، با دقتی بی‌بدیل، نقشی سازنده در بالندگی علم تاریخ داشت. شاگردان بسیاری که امروز استادند، گواه روشن راهی‌اند که او پیمود.
استاد واژه و واقعه
ذهنی ساختارمند، حافظه‌ای تاریخی و قلمی روشن، او را به همکاری با بنیاد‌های معتبر علمی کشاند. از مهم‌ترین عرصه‌های حضور مؤثر او، دایره‌المعارف بزرگ اسلامی بود؛ پروژه‌ای سترگ که تاریخ و فرهنگ این سرزمین را در گستره‌ای دانش‌نامه‌ای بازتاب می‌داد. او در این مرکز، ویراستار محور اول دایره‌المعارف شد؛ جایگاهی حساس که نیازمند دقت، دانش گسترده و اشراف کامل بر متون کلاسیک و معاصر بود.
جهان اسلام در صدر آثار استاد هادی عالم‌زاده
از برجسته‌ترین آثار دکتر عالم زاده، باید به تألیف کتاب «تاریخ‌نگاری در اسلام» اشاره کرد؛ اثری که با همکاری دکتر سیدصادق سجادی به رشته تحریر درآمد و در سال ۱۳۷۵ توسط سازمان مطالعه و تدوین کتاب‌های دانشگاهی (سمت) منتشر شد. این کتاب، نخستین تلاش منسجم و روشمند در زبان فارسی برای بررسی مکاتب، روش‌ها، شیوه‌ها، انگیزه‌ها و منابع تاریخ‌نگاری اسلامی بود. کتاب، در شش فصل مجزا و با نثری دقیق و علمی، به بررسی موضوعاتی، چون جایگاه تاریخ نزد مسلمانان، منشا تاریخ‌نگاری اسلامی، انواع تاریخ‌نگاری، مکاتب جغرافیایی (مدینه، عراق، ایران، شام، اندلس) و شیوه‌های تدوین و طبقه‌بندی تاریخی می‌پردازد. نگارندگان، در پیش‌گفتار با تأکید بر جوان بودن این رشته در حوزه زبان فارسی، از یک سال تحقیق مستمر و بهره‌گیری از منابع اصیل عربی و لاتین سخن گفته‌اند. این اثر به عنوان متن آموزشی رسمی در دانشگاه‌های ایران پذیرفته شده و به‌حق می‌توان آن را یکی از منابع مرجع در آموزش تاریخ‌نگاری اسلامی دانست.
از تدریس تا تربیت
آنچه دکتر عالم زاده را از یک محقق متمایز می‌سازد، توان و تعهد او در تدریس و تربیت نسل‌های آکادمیک است. او تاکنون راهنمای بیش از ۲۰ رساله دکتری و ۴۰ پایان‌نامه کارشناسی ارشد در دانشگاه‌های تهران، تربیت مدرس و شهید بهشتی بوده است. شاگردان او، امروز خود در مقام استادان، بر کرسی‌های دانشگاهی تکیه زده‌اند و اندیشه استاد را در نسل‌های بعدی بازتاب می‌دهند.
معمار زمان و نهادساز خرد
در میان آنانی که تنها به درس و مقاله دل‌خوش‌اند، کمتر کسی را می‌توان یافت که هم معلم باشد، هم مؤسس، هم پژوهشگر، و هم سیاست‌گذار فرهنگی. دکتر هادی عالم‌زاده، از آن دسته استادانی است که دانش را در نهاد می‌جوید؛ نهاد‌هایی که ساختار می‌سازند، فکر تولید می‌کنند، و آینده علم را پی‌ریزی می‌نمایند.
از جمله مهم‌ترین عرصه‌های حضور سازمانی و مدیریتی دکتر عالم زاده، می‌توان به پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران اشاره کرد. او از سال ۱۳۸۰ به ریاست این مرکز منصوب شد؛ مرکزی که هدفش پژوهش و آموزش در باب تاریخ علوم در تمدن اسلامی بود.
آشتی سنت و تجربه در خانه اندیشه
پژوهشکده تاریخ علم، در دوران مدیریت دکتر عالم زاده، ساختاری چهارگانه با گروه‌های تخصصی در زمینه‌های تاریخ ریاضی، تاریخ نجوم، تاریخ پزشکی و داروسازی و تاریخ فیزیک و فناوری یافت. اما آنچه این ساختار را از صورت صرف به سیرت بدل ساخت، نگرش ژرف استاد بود. نگرشی که تاریخ علم را آینده‌اندیشی می‌دانست.
با شکل‌گیری شورای پژوهشی ۹ نفره متشکل از استادان دانشکده‌های الهیات، ادبیات، علوم انسانی و علوم پایه، مسیر پژوهش و برنامه‌ریزی راهبردی در این پژوهشکده روشن‌تر شد. دکتر عالم زاده در تمام این سال‌ها با صلابت فکری و انضباط مدیریتی، پژوهشکده را از رکود به پویایی رساند.
یکی دیگر از دستاورد‌های مهم دوران مدیریت استاد، انتشار مجله علمی ـ پژوهشی «تاریخ علم» بود. این نشریه، با سردبیری او، بستری شد برای انتشار یافته‌های نوین در حوزه تاریخ علوم اسلامی؛ از نجوم و ریاضی گرفته تا طب و داروسازی.
کتاب‌هایی که ماندگار شدند
برای مردان بزرگ علم، گاه یک کتاب، بیش از صد‌ها ساعت سخنرانی و کلاس، بر ذهن جامعه علمی اثر می‌گذارد. دکتر هادی عالم‌زاده از آن دسته استادانی‌ست که نثرش، آرام، اما کوبنده، زبانش سنجیده و سرشار از دقت است؛ چرا که او خود را وام‌دار نسل آینده می‌دانست و نه اسیر هیاهوی لحظه‌ها.
مهم‌ترین اثر استاد، کتاب «تاریخ‌نگاری در اسلام» است که با همکاری دکتر سیدصادق سجادی، توسط سازمان مطالعه و تدوین کتب دانشگاهی (سمت) در سال ۱۳۷۵ منتشر شد. این اثر در پاسخ به نیاز دیرینه نظام آموزش عالی ایران به متنی جامع، دقیق و آموزشی در زمینه تاریخ‌نگاری اسلامی نگاشته شد.
آواز بی‌فریاد
در روزگاری که گاه نام‌ها بلندتر از کار‌ها به گوش می‌رسند، دکتر هادی عالم‌زاده، خود را در سکوت فرو برد تا صدای علم باشد، نه صدای خود. او نه اهل رسانه است، نه در پی هیاهو. از این‌رو، بسیاری از آنچه کرده، در هاله‌ای از فروتنی گم شده و جز شاگردان نزدیک و همکاران مستقیمش، کمتر کسی بر وسعت واقعی خدمات او واقف است.
دانش، اگر به خدمت نیاید، دیوار کتابخانه است
برای استاد هادی عالم‌زاده، علم نه زینت کاغذ است، نه وسیله‌ای برای ارتقای رتبه و عنوان. او از آغاز، دانش را ابزار تعالی انسان و آبادانی جامعه می‌دانست. در همین راستا، تمامی سهام خود در شرکت چندمنظوره دانشگاه تهران را وقف «صندوق نیکوکاری دانشگاه تهران» کرد. این اقدام، نشانه‌ای از ایمان عمیق او به رسالت علمی و فرهنگی دانشگاه است و تجلی بارزی است از همان اخلاقی که سال‌هاست در کلاس‌هایش تدریس می‌کند؛ اخلاقی که صداقت، فروتنی و خدمت بی‌منت را در جان خود دارد. در بسیاری از یادداشت‌ها و گزارش‌های مرتبط با صندوق نیکوکاری دانشگاه تهران، از این وقف به عنوان «نخستین اقدام نمادین یک استاد فعال دانشگاهی در زمینه وقف سهام شرکتی به دانشگاه» یاد شده است که حالا در قالب جایزه حمایتی تحصیلی دکتر هادی عالم زاده قرار گرفته است.
میراث ملموس و ناملموس؛ از وقف سهام تا وقف اندیشه
اگر روزی دانشجویی کتاب «تاریخ‌نگاری در اسلام» را گشود و از لابه‌لای سطر‌های آن، نوری از بینش و دقت دید؛ اگر روزی پژوهشگری مدخلی از دایره‌المعارف بزرگ اسلامی را خواند و لذت علمی ناب را چشید؛ اگر روزی استادی به یاد آورد که چگونه معلمش تا آخرین دقیقه کلاس ایستاده و با شوق درس داده … همه اینها میراث دکتر هادی عالم‌زاده است. او از آنانی‌ست که تاریخ را نگاشت، اما خود را در تاریخ ننوشت؛ از آنانی‌ست که اسم را برای رسم نخواست، بلکه برای اثر باقی گذاشت.