انسانِ خیرخواه نه فقط با خیریه‌ها، بلکه باید با دولت و بخش خصوصی تعامل سازنده داشته باشد
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، دکتر روح‌الله حمیدی مطلق؛ کارآفرین اجتماعی در نشست «نقش نیکوکاری در حل مسائل کشور» که یکشنبه، ۲۶ مردادماه به همت پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران برگزار شد، گفت: بنده یک فعال در حوزۀ کارآفرینی اجتماعی هستم. چند سالی است که عرصۀ آکادمیک را کنار گذاشته‌ام و از سال ۱۳۹۸ در عرصۀ عملی فعالیت خود را شروع کردم. پس از ورود به عرصۀ عمل، متوجه شدم که کار اجرا، بسیار مقدس است و باید در سکوت فعالیت‌ها را پیش برد.
وی افزود: بنابراین بنده به عنوان یک کنشگر و فعال اجتماعی در این جمع حاضر شدم. باتوجه به عنوان نشست، ترجیح می‌دم بر سؤال اصلی آن نشست متمرکز شوم. نقش امر خیر در حل مسائل کشور چه می‌تواند باشد؟ برای پاسخ به این سؤال ما باید بدانیم مسائل کشور مانند سیل در حال گسترش است و هر سال مسائل ما بیشتر از گذشته می‌شود. در حال حاضر بیش از ۳۰ میلیون نفر از جمعیت کشور ما، زیر خط فقر هستند. این عدد به سرعت در حال حرکت به مرز ۴۰ میلیون نفر است.
حمیدی مطلق ادامه داد: بنابراین قشر متوسط که موتور محرکه هر جامعه است، نسبت به دهه هفتاد و ابتدای دهه هشتاد، در کشور ما کوچک شده است. در هر کشوری زمانی که این قشر به دلیل تورم‌های بالا از بین می‌رود، انواع بحران‌ها مانند بحران انرژی، بحران امنیتی و... پدید می‌آید و این مسئله پایه علمی دارد و عجیب نیست.
این کارآفرین اجتماعی با اشاره به اینکه در چنین شرایطی باید بدانیم که اصلاً کار خیر و نیکوکاری چیست، توضیح داد: اول باید نگاهی به آمار نیکوکاری در سایر کشور‌ها بیندازیم. برای مثال در ایالات متحده، معادل یک درصد از GDP (تولید ناخالص ملی) از طریق خیریه‌ها تأمین می‌شود، ۲۳ درصد آن سرمایه‌گذاری در بخش‌های خصوصی اقتصادی است و حدود ۴۰ درصد آن به دولت مربوط می‌شود. یعنی اگر بخواهیم سرمایهای که برای حل مشکلات جامعه وارد می‌شود را معیار و ملاک قرار دهیم، در کشور آمریکا یک شصت‌وسوم از سرمایه‌گذاری در حل مسائل کشور از طریق خیریه‌ها انجام می‌شود. آمریکایی‌ها حدود ۱ درصد از مسائل خود را از طریق سرمایه‌گذاری در خیریه‌ها حل می‌کنند. این عدد در کشور‌های اروپایی به هفت‌دهم و در کانادا به نه‌دهم می‌رسد.
وی ادامه داد: در ایران نیز اگر بخواهیم بخش خیریه را یک بخش جدا از دولت و بخش خصوصی در نظر بگیریم، تمام ظرفیت آن احتمالاً همین حدود یک درصد است و بنابراین خیریه‌ها یک درصد از مشکلات جامعه را حل خواهند کرد. البته این نیز در شرایطی است که دولت و بخش خصوصی موانعی را برای خیریه‌ها ایجاد نکنند.
حمیدی مطلق با اشاره به دیدگاهی که غالباً نسبت به خیریه‌ها وجود دارد، افزود: یک نگاهی وجود دارد که می‌گوید همه بخش‌های دیگر مانند بخش خصوصی و دولت به دنبال منفعت خود هستند و فقط در بخش خیریه‌ها کار خیر جریان دارد و نیت و ابزارآلات آن نیز متفاوت است. من این نوع نگاه را نمی‌پسندم؛ باید فکر کنیم که چه جایگزینی برای این نوع نگاه به کار خیر وجود دارد.
وی با اشاره به نظریات دیرینه‌شناسان دربارۀ انسان توضیح داد: همه نظریات می‌گویند انسان موجودی است که همواره در حال رقابت و همواره در حال همکاری است و این‌گونه نیست که انسان به طور مطلق به یک سمت مایل باشد. در طول تاریخ نیز، آن چیزی که بقای انسان را حفظ کرده، همین مسئله است. انسان‌ها، چون همکاری کردند توانستند بقا پیدا کنند و فهمیدند که اگر همکاری نکنند نمی‌توانند زنده بمانند. زمانی که میل به همکاری در درازمدت ادامه پیدا کند، عشق، وفاداری و انسانیت شکل می‌گیرد. البته همان‌طور که گفتم، به همین اندازه که میل به همکاری در انسان وجود دارد، میل به رقابت هم در انسان پررنگ است.
حمیدی مطلق افزود: با توجه به این مسائل، از نظر من دو بخش بزرگ جامعه (دولت و بخش خصوصی)، نباید از خیریه‌ها منفک شوند و خِیر نباید به خیریه‌ها محدود شود؛ بنابراین بهتر است ما مفهوم «انسان خیّر» را به سمت مفهوم «انسان خیرخواه» تغییر دهیم، زیرا در وجود همۀ انسان‌ها میل به همکاری در عین میل به رقابت وجود دارد.
حمیدی مطلق انتهای سخنرانی خود را این طور جمع‌بندی کرد: اگر به این پایۀ نظری قائل باشیم، باید ببینیم کار خیر و انسان خیرخواه را در بخش‌های دیگر (دولت و بخش خصوصی) می‌توان تعریف کرد یا خیر. از نظر من ما باید به جای خالص‌کردن خود از بخش‌های دیگر جامعه، باید برویم سراغ مدل‌هایی که ما را با دیگر بخش‌ها یک‌پارچه می‌کند و باعث همکاری همۀ بخش‌ها برای حل مسائل کشور می‌شود. در چنین شرایطی ۸۵ میلیون ایرانی می‌توانند انسان نیکوکار باشند و ما باید ابتدا سر این چارچوب با یکدیگر به توافق برسیم.
کارآفرینی اجتماعی را به تعاریف خشک علمی محدود نکنیم
حمیدی مطلق با بیان اینکه کارآفرینی اجتماعی لزوماً به تعاریفی که در کتاب‌ها آمده است، خلاصه نمی‌شود، گفت: باید برداشت خود از کارآفرینِ اجتماعی را نیز اصلاح کنیم. از دید من، اکثر کارآفرینان ایران، کارآفرین اجتماعی و خیرخواه هستند. کارخانه‌داری که شش ماه، حقوق کارگر خود را از جیبش پرداخت می‌کند، یا کارخانه‌داری که مواظبت می‌کند به آلودگی محیط زیست دامن نزند، از نظر من مصداق کارآفرین اجتماعی و انسان خیرخواه است.
وی تصریح کرد: اساساً عده‌ای هیچ وقت متوجه نشدند که کارخانه و کارخانه‌داری در ایران، با کارخانه‌داری در مناطق دیگر دنیا که شاید با استثمار کارگر توسط یک طبقۀ خاص چپاولگر همراه بوده، تفاوت دارد. بسیاری از کارخانه‌داران و افراد صنعتی ایران، از گذشته تا کنون، رابطه بسیار خوب و انسانی با کارگران خود داشته و دارند.
