روز جهانی زمین پاک: قدرت ما سیاره ما
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی خیر ایران، روز زمین برای نخستین بار در تاریخ 22 آوریل 1970 به منظور افزایش آگاهی عمومی درباره مسائل زیست‌محیطی و ترویج اقدامات حمایت از محیط زیست برگزار شد. این روز به ابتکار «سناتور گیلیارد نلسون» در آمریکا، شکل گرفت و به سرعت در سطح جهانی گسترش یافت.
هدف اصلی آن ایجاد یک جنبش عمومی جهت حفاظت از زمین و منابع طبیعی بود. با گذشت زمان، روز زمین به یک رویداد جهانی تبدیل شده که هر ساله میلیون‌ها نفر در کشورهای مختلف به آن می‌پیوندند و به فعالیت‌های زیست‌محیطی می‌پردازند.
روز زمین، روزی برای افزایش آگاهی و قدردانی نسبت به محیط زیست کره زمین است. این روز دو بار در سال، یک بار در طول فصل بهار در نیمکره شمالی (۲۲ آوریل) و در طول فصل پاییز در نیمکره جنوبی (که فصل بهار آن نیمکره محسوب می‌شود) برگزار می‌شود. روز زمین پاک در ۲ اردیبهشت و فردای آن روز ۳ اردیبهشت روز جهانی کره زمین است.
سازمان ملل متحد نیز هر سال در اعتدال بهاری، این روز را جشن می‌گیرد. نامگذاری یک روز به عنوان روز زمین کمک می‌کند تا شناسایی و اهمیت آن در آگاهی جهانی تثبیت شود و اقدام جمعی در راستای ابتکارات و حفاظت از محیط زیست را تسهیل کند. به طور کلی، روز زمین به عنوان یک پلاکید برای ارتقای مسؤولیت‌پذیری محیط زیستی و تبلیغ برای آینده‌ای پایدار عمل می‌کند.
یک روزبه نام روز زمین اهمیت بسزایی در افزایش آگاهی محیط زیستی دارد و توجه عمومی را به بحران‌های فوری مانند تغییرات آب و هوا، آلودگی و از دست رفتن تنوع زیستی جلب می‌کند. این روز به میلیون‌ها نفر در سراسر جهان انگیزه می‌دهد تا در فعالیت‌های ترویج‌دهنده پایداری، مانند کاشت درخت و کمپین‌های پاکسازی شرکت کنند. همچنین، روز زمین حس همبستگی جهانی را تقویت می‌کند و بر مسئولیت مشترک افراد برای حفاظت از سیاره تأکید دارد.
این روز فرصتی برای مبارزه برای تغییرات قانونی و حمایت از ابتکارات زیست‌محیطی فراهم می‌آورد و نسل‌های آینده را به مسؤولیت‌پذیری ترغیب می‌کند، در حالی که روابط اجتماعی را تقویت و فرهنگ پایداری را ایجاد می‌کند. موضوع و شعار روز زمین 2025 «قدرت ما، سیاره ما» است و از همه مردم در سراسر جهان دعوت می‌کند تا پشت انرژی‌های تجدیدپذیر متحد شوند و تولید جهانی برق پاک را تا سال 2030 سه برابر کنند.
تحول روز زمین
تحول موضوع و شعارهای روز زمین نشان‌دهنده سفر قابل توجه آن از زمان تأسیس در 22 آوریل 1970 است، زمانی که به عنوان بزرگ‌ترین روز اعتراض غیرمذهبی جهان معرفی شد و جنبش مدرن محیط زیست آغاز گردید. در دهه 1980، روز زمین با برگزاری بزرگ‌ترین رویداد در مقابل کاخ سفید، به تثبیت قوانین زیست‌محیطی در ایالات متحده کمک کرد.
در این دوران، سازمان حفاظت از محیط زیست تأسیس و مواد شیمیایی مضر ممنوع شدند. در اوایل دهه 1990، این روز در سطح جهانی توجه قابل‌توجهی جلب کرد و 200 میلیون نفر در 141 کشور به آن پیوستند، که به ترویج تلاش‌های بازیافت و برگزاری کنفرانس زمین سازمان ملل در سال 1992 منجر شد. با ورود به هزاره جدید، تمرکز بر گرمایش جهانی و انرژی پاک افزایش یافت و در سال 2000، حدود پنج هزار گروه زیست‌محیطی در 184 کشور در این رویداد شرکت کردند.
تا سال 2010، نزدیک به یک میلیارد نفر در فعالیت‌هایی مرتبط با تغییرات اقلیمی با راه‌اندازی ابتکاراتی مانند «یک میلیون اقدام سبز[1]» و با تاکید بر اقتصاد سبز[2] مشارکت کردند. روز زمین 2016 به امضای توافق‌نامه اقلیمی پاریس منجر شد که نشانه توافق جهانی بر سر مشکلات اقلیمی بود. پنجاهمین سالگرد این رویداد در 2020، شامل اقداماتی نظیر پاکسازی جهانی بزرگ، علم شهروندی، فعالیت‌های حمایتی، آموزش و هنر خیابانی بود.
موضوع سالانه روز زمین 2020 «عملیات اقلیمی[3]» بود که بر تغییرات اقلیمی تاکید داشت. ولی به دلیل فراگیری COVID-19، بسیاری از فعالیت‌ها به صورت آنلاین برگزار گردید و در مجموع، بیش از 1 میلیارد نفر در سراسر جهان در فعالیت‌های روز زمین شرکت کرده و 100 میلیون نفر در بزرگ‌ترین بسیج آنلاین تاریخ، پنجاهمین سالگرد این روز را گرامی داشتند.
امسال نیز شبکه EARTHDAY.ORG با شعار قدرت ما سیاره ما به ادامه کار و میراث بنیانگذاران روز زمین ادامه می‌دهد و با همکاری هزاران شریک در سراسر جهان، در حال ایجاد یک جنبش تاریخی است که در آن شهروندان جهان خواستار خلاقیت، نوآوری، بلندپروازی و شجاعت برای مقابله با بحران اقلیمی و استفاده از فرصت‌های عظیم آینده بدون کربن هستند.
نقش سازمان‌های غیردولتی (NGOs) و خیریه‌ها در روز زمین
سازمان‌های غیردولتی (NGOs) و خیریه‌ها نقش‌های مهمی در موفقیت و تأثیرگذاری روز زمین ایفا می‌کنند. این سازمان‌ها از فعالیت در سطوح محلی تا تلاش‌های جهانی به افزایش آگاهی درباره مسائل زیست‌محیطی و ایجاد تغییرات مثبت کمک می‌کنند.
یکی از وظایف اصلی این سازمان‌ها، آموزش و آگاهی‌بخشی به جوامع است. آن‌ها کارگاه‌ها، سمینارها و برنامه‌های آموزشی را به منظور معرفی خطرات تغییرات اقلیمی و شیوه‌های پایدار به مردم برگزار می‌کنند و شهروندان را تشویق به مشارکت فعال در حفاظت از محیط زیست می‌نمایند. همچنین، بسیاری از این سازمان‌ها در تلاش‌های ترویج و مطالبه‌گری شرکت کرده و بر سیاست‌مداران و قانون‌گذاران فشار می‌آورند تا اصلاحاتی همچون قوانین حفاظت از هوای پاک، آب و حیات‌وحش را به تصویب برسانند.
در روز زمین، این سازمان‌ها در پی دعوت به اقدام‌های مؤثر و طرح خواسته‌های مشخص به منظور تغییرات قانونی هستند. علاوه بر این، این سازمان‌ها و خیریه‌ها در سازماندهی رویدادهای روز زمین نقش اساسی دارند، و اقداماتی مانند پاکسازی محیط زیست، کاشت درخت و جشنواره‌های محلی را هماهنگ می‌کنند.
آن‌ها با ایجاد کمپین‌های اجتماعی و استفاده از ابزارهای رسانه‌ای، مردم را به عمل تشویق می‌کنند. همچنین، این سازمان‌ها به ایجاد مشارکت‌های اجتماعی کمک می‌کنند و با همکاری با کسب‌وکارهای محلی، مدارس و نهادهای دولتی، حس مسئولیت جمعی را در زمینه حفظ محیط زیست تقویت می‌نمایند.
بسیاری از خیریه‌ها منابع مالی برای پروژه‌های حفاظت از محیط زیست تأمین کرده و در سطح بین‌المللی با سازمان‌های جهانی همکاری می‌کنند. در نهایت، جذب داوطلبان برای رویدادهای بزرگ مانند روز زمین، به ایجاد حس نگهداری و مراقبت از زمین کمک کرده و اطمینان می‌دهد که این سازمان‌ها برای مأموریت خود از پشتیبانی واقعی و جمعی برخوردارند. به طور کلی، سازمان‌های غیردولتی و خیریه‌ها به عنوان عوامل کلیدی، روز زمین را به یک محرک تاثیرگذار برای تغییرات زیست‌محیطی تبدیل می‌کنند.
روز زمین پاک در ایران
در ایران، همزمان با روز زمین، یک هفته به عنوان هفته محیط زیست نامگذاری شده است و در این مدت، اقدامات مهمی برای افزایش آگاهی عمومی و حفاظت از محیط زیست انجام می‌شود. طبق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی، حفاظت از محیط زیست یک وظیفه عمومی است که نسل‌های حاضر و آینده باید از آن برخوردار شوند. این قانون فعالیت‌هایی که منجر به آلودگی یا تخریب محیط زیست شوند را ممنوع می‌کند.
شینا انصاری، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، در مصاحبه با خبرگزاری تسنیم تأکید کرد که برای ایجاد دغدغه‌ای محیط زیستی در تمامی سطوح جامعه، باید محیط زیست را در اولویت‌های حاکمیت قرار داد. وی همچنین اشاره کرد که در دولت چهاردهم، چهار گزارش محیط زیستی در مورد چالش‌هایی همچون پسماند و آلودگی هوا به رئیس‌جمهور ارائه شده است.
انصاری افزود که دولت به شدت به دنبال استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی است و رویکرد این دولت به سمت توسعه پایدار خواهد بود، هرچند چالش‌های محیط زیستی موجود به سادگی حل نخواهند شد.
افزایش سطح مطالبات محیط زیستی سمن‌ها
شینا انصاری معاون رییس جمهور در سازمان حفاظت محیط زیست امسال اعلام کرده است: یکی از اقدامات مهم ما این است که در موضوع مسئولیت اجتماعی، محیط زیست در کنار آموزش و بهداشت قرار بگیرد. همچنین یکی از موضوعات قابل پیگیری توسط سازمان حفاظت محیط زیست، تسهیل روند صدور مجوز برای فعالیت سمن‌ها است.
حمید ظهرابی معاون محیط زیست طبیعی هم با تاکید بر اینکه تمرکز سازمان بیشتر بر روی مشارکت‌پذیری جامعه در حفاظت ازمحیط زیست خواهد بود؛ گفت: جای خوشحالی دارد که سطح مطالبات سمن‌ها و تشکل‌های مردمی بالا رفته است. سیاست و تلاش ما این است که برنامه‌ریزی کنیم آموزش همگانی در حوزه حفاظت از محیط زیست فراهم شود.
منابع:
پی‌نوشت‌ها:
[1] . «یک میلیارد اقدام سبز» یک ابتکار جهانی با هدف تشویق افراد، سازمان‌ها و جوامع به انجام اقداماتی برای حفاظت از محیط زیست است. این کمپین که توسط شبکه روز زمین راه‌اندازی شده، به دنبال جمع‌آوری یک میلیارد تعهد به شیوه‌های پایدار مانند کاهش ضایعات، صرفه‌جویی در انرژی و ترویج مسئولیت‌پذیری محیط‌زیستی است. شرکت‌کنندگان می‌توانند اقدامات خود را ثبت کنند که این کار نه تنها به افزایش آگاهی درباره مسائل محیط زیستی کمک می‌کند، بلکه حس مسئولیت جمعی و همکاری در مبارزه با تغییرات اقلیمی و تخریب محیط زیست را تقویت می‌کند. این کمپین بر این ایده تأکید دارد که اقدامات کوچک، زمانی که به میلیاردها عمل تبدیل شوند، می‌توانند تأثیرات مثبت قابل توجهی بر روی سیاره ایجاد کنند.
[2] . «اقتصاد سبز» به سیستم اقتصادی اشاره دارد که هدف آن بهبود رفاه انسانی و برابری اجتماعی در عین کاهش قابل توجه ریسک‌های زیست‌محیطی و کمبودهای اکولوژیکی است. این اقتصاد بر شیوه‌های پایدار، مانند استفاده از منابع تجدیدپذیر و کاهش زباله و آلودگی تأکید دارد و به دنبال ایجاد فرصت‌های شغلی و رشد اقتصادی دوستدار محیط زیست است.
[3]. Climate Action